اثربخشي مداخله‌ي آموزشي مبتني بر مبنع كنترل سلامت بر خودكارآمدي، خودمراقبتي و شاخص‌هاي متابوليكي بيماران ديابتيك

سابقه و هدف: منبع كنترل سلامت به‌عنوان متغيري روان‌شناختي، نقش مؤثري در پيش‌بيني رفتارهاي خودمراقبتي در بيماران ديابتيك دارد و مداخلات با تمركز بر تقويت اين متغير اثربخشي آموزش‌ها را ارتقا مي‌دهند. هدف اين مطالعه تعيين اثربخشي مداخله آموزشي مبتني بر منبع كنترل سلامت بر خودكارآمدي، خودمراقبتي و شاخص‌هاي متابوليكي بيماران ديابتيك بود. مواد و روش‌ها: در اين مطالعه‌ تجربي، 84 نفر از بيماران مبتلا به ديابت تحت پوشش مراكز جامع مراقبت سلامت شهر قزوين با استفاده از نمونه‌گيري تصادفي چندمرحله‌اي، به‌ طور يكسان، به گروه‌هاي تجربي و كنترل تخصيص يافتند. برنامه‌ي آموزشي مبتني بر منبع كنترل سلامت شامل دو جلسه مشاوره فردي و سه جلسه آموزش گروهي 45دقيقه‌اي بود. ابزار گردآوري داده‌ها شامل سؤالات دموگرافيك، پرسش‌نامه‌ خلاصه‌ فعاليت‌هاي خودمراقبتي ديابت (توبرت و همكاران)، مقياس سنجش خودكارآمدي (روحاني و همكاران)، پرسش‌نامه‌ي منبع كنترل سلامت چندوجهي (مشكي و همكاران) و سنجش قند خون ناشتا (FBS) و هموگلوبين گليكوزيله (HbA1c) بود. داده‌ها با نرم‌افزار SPSS 25.0 و آزمون‌هاي كاي‌اسكوئر، تي مستقل و آناليز آنكووا تجزيه‌وتحليل شدند. يافته‌ها: ميانگين خودكارآمدي، حيطه‌هاي منبع كنترل سلامت و نمره‌ كل خودمراقبتي به همراه ابعاد آن بعد از كنترل اثر متغير پيش‌آزمون، در گروه تجربي، به ‌طور معني‌داري بهبود يافت (0/05 P). هم‎‌چنين، ميانگين شاخص‌هاي متابوليكي HbA1c (از 1/82±7/46 به 1/23±6/14) و FBS (از 56/63±154/8 به 40/19±115/5) در گروه تجربي، بعد از كنترل اثر متغير پيش‌آزمون، كاهش معني‌داري يافت (0/001 P). استنتاج: طراحي مداخلات آموزشي با تمركز بر تقويت منبع كنترل سلامت مي‌تواند به بهبود خودكارآمدي، رفتارهاي خودمراقبتي و كاهش قند خون در بيماران ديابتيك منجر شود.