بحران آب هيرمند و بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان

نوشتار حاضر در تلاش است تا مسأله هيرمند و قدرت ‌يابي مجدد طالبان در افغانستان را مورد بحث و بررسي قرار دهد. در طي يك قرن اخير افغانستان با احداث سدها و پروژه‌هاي آبي متعدد در مسير هيرمند، حجم بيشتري از آب را مصرف كرده و ميزان آب وارداتي به مناطق شرقي ايران از جمله سيستان را كاهش داده است. اين مسأله در مواقع خشكسالي در بخش علياي رودخانه، كم آبي در مناطق شرقي ايران از جمله سيستان را تشديد كرده است و تهديدات فراواني را براي اين منطقه در پي داشته است. با به قدرت رسيدن مجدد طالبان در افغانستان موضوع حقابه هيرمند همچنان از مسائل مهم در روابط تهران و كابل محسوب مي‌شود. اين گروه در مواقعي از فاكتور آب براي ايجاد فشار بر تهران جهت پيشبرد اهداف و سياست‌هاي خود بهره‌برداري مي‌كنند كه اين امر تهديدي راهبردي براي جمهوري اسلامي محسوب مي‌شود. لذا سؤال اصلي اين است كه با قدرت‌يابي دوباره طالبان در افغانستان، اين گروه چه سياستي را در قبال مسأله هيرمند دنبال مي‌كند؟ فرضيه مقاله اين است كه «دلايل درهم تنيده‌اي همچون موقعيت بالادستي افغانستان، نياز گسترده اين كشور به منابع آبي، توسعه فعاليت‌هاي كشاورزي و سدسازي در خاك افغانستان و از سويي، نياز طالبان به دولتي باثبات و كسب شناسايي بين‌المللي باعث شده است تا اين گروه، ضمن در پيش گرفتن سياست همكاري‌جويانه در قبال ايران، در مواقعي نيز از اهرم هيرمند جهت ايجاد فشار بر تهران براي كسب امتياز و پيشبرد اهدف و سياست‌هاي خود بهره ببرند كه اين امر مي‌تواند تهديدي زيست محيطي و امنيتي براي مناطق شرقي ايران از جمله سيستان ايجاد كند». نتايج حاصل از پژوهش نشان مي‌دهد؛ موقعيت جغرافيايي افغانستان به عنوان كشوري بالادست، توسعه پروژه‌هاي آبي در خاك اين كشور و همچنين نياز طالبان به دولتي قانوني و كسب مشروعيت بين‌المللي سبب شده است تا مقامات كابل در كنار همكاري با مقامات تهران، در مواقعي از اهرم هيرمند به منظور دست‌يابي به اهداف و ارتقاء قدرت خود استفاده نمايند و از اين طريق براي مناطق شرقي ايران تهديدات زيست‌محيطي و امنيتي ايجاد نمايند. براي تحليل داده‌هاي اين پژوهش از روش تحليل كيفي استفاده شده است.