بررسي انتقادي نگره ابن‌تيميه درباره حسن و قبح عقلي

حُسن و قُبح افعال همواره مورد استناد مذاهب كلامي و انديشمندان مسلمان بوده است؛ آن سان كه عدليه و معتزله در قامت مروجان حسن و قبح عقلي برآمده‌اند و ليكن اشاعره بر مبناي شرعي‌دانستن تحسين و تقبيح اصرار ورزيده‌اند. در كنار اين دو نظر محوري، ابن‌تيميه حراني با تأكيد بر حسن و قبح عقلي، آن را به عنوان نظر سوم و بر خلاف دو ديدگاه اعتزالي و اشعري مي‏شمارد. در اين نوشتار تلاش مي‏شود به اين پرسش پاسخ داده شود كه آيا مي‏توان ادعاي ابن‌تيميه را در باب حسن و قبح عقلي پذيرفت. در واقع ابن‌تيميه حراني كه معرفت عقلي را نسبي و غير قابل باور دانسته و آن را به عنوان عنصر مستقل در فهم حقايق نمي‎پذيرد، تلاش مي‏كند با تفكيك حسن و قبح ذاتي، منكر حسن و قبح ذاتي است و بر شرعي‌انگاري ثواب و عقاب تأكيد دارد و معتقد است يك فعل نه شايسته مدح و ثواب است نه شايسته ذم و عقاب. او تأكيد دارد كه در برابر عمل آدمي استحقاقي در كار نيست. در اين نوشتار ضمن تبيين ديدگاه ابن‌تيميه و بررسي انتقادي نگاه او در زمينه ماهيت عقل و معرفت عقلي، تصوير ترسيمي از حسن و قبح از سوي او در دو مسئله انكار حسن و قبح ذاتي و تأكيد وي بر شرعي‌انگاري ثواب و عقاب بررسي و نقد گردد؛ ديدگاهي كه مي‏توان آن را رويكرد تصحيح شده شمرد.