وحدت غايت نهايي انسان در آراي ملاصدرا

بحث از غايت نهايي آدمي كه در سنت ارسطويي و حكمت مشائي به عنوان سعادت مطرح است، در آثار حكماي مسلمان با تعابير ديگري مانند كمال نهايي مورد بحث است. پرسش اصلي اين مقاله اين است كه آيا مطلوب اصلي و به تبع هدف نهايي وجودي همه ي افراد انسان، رسيدن به امر يا وضعيت واحدي است يا انسان‌هاي مختلف بر حسب توان و استعداد وجودي متفاوتي كه دارند، غايت‌هاي نهايي مختلف دارند؟ در اخلاق افلاطون و ارسطو اصل وحدت غايت نهايي انسان به استناد «استدلال ارگن» پذيرفته شده است و اما اين نيز پذيرفته شده است كه بسياري از افراد انسان به دلايل مختلف و از جمله فقدان خيرات بيروني لازم از آراستگي به فضيلت‌ها، كه شرط اصلي سعادت است، ناتوانند (نخبه‌گرايي در اخلاق). از نظر ملاصدرا مي‌توان گفت غايت وجودي افراد انسان متناسب با حد وجودي آن‌ها مختلف است و هر كس بر حسب توان و استعداد وجودي خود سعادت و يا كمال نهايي خاص دارد. البته تفاوت‌ها در كمال نهايي در نظر ملاصدرا بيشتر به تفاوت ميان عقول انسان و نه خيرات بيروني بر مي‌گردد؛ اما تفاوت‌هاي وجودي و به تبع تفاوت در كمال نهايي آدميان موجب امتياز اجتماعي و يا حقوقي خاص نيست.