بررسي اصطلاح مدني بالطبع از نظر ملاصدرا با توجه به مفهوم پوليتيكوس نزد ارسطو

اصطلاح »مدني بالطبع « يكي از اصطلاحات حكمت مدني است و ملاصدرا آن را در موارد متعددي به كار برده است. مسئلۀ اين پژوهش محكي‌عنه اين اصطلاح و منظور نظر ملاصدرا از آن است. آيا مراد از اين اصطلاح اين است كه طبيعتِ انسان، مدني است يا اينكه مدنيت انسان، طبيعي است؟ مدنيتِ طبعي حاكي از كدام ويژگي انساني است و چه نسبتي با كمال عقلي انسان دارد؟ آيا حاكي از مدنيت انسان به‌عنوان يك ويژگي ذاتي، طبيعي، غريزي يا غيراكتسابي است يا يك ويژگي اكتسابي؟ اين مقاله مي‌كوشد با روش تحليلي و انتقادي هريك از موارد كاربرد اصطلاح مدني بالطبع را در آثار ملاصدرا بررسي و به فراخور بحث، سازگاري يا ناسازگاري اين اصطلاح را با آراي ملاصدرا در حكمت مدني تبيين كند. مفهوم پوليتيكوس در نسبت با فوسيس نزد ارسطو به‌عنوان تبار مفهومي اصطلاح مدني‌بالطبع فرض شده و در نتيجۀ اين بررسي، مفاهيم »مدنيت طبعي انسان « و »انسان مدني « به‌منزلۀ مفاهيمي استكمالي در نظر ملاصدرا در نسبت با كمال عقلي انسان براساس نظريۀ وحدت تشكيكي تبيين شده‌اند. اهميت اين بررسي ازآن‌رو است كه مي‌تواند به كاربرد آراي فلاسفۀ اسلامي در حكمت عملي در نسبت با علوم انساني، اخلاق، جامعه و سياست كمك كند و زمينه‌اي براي تبيين تفصيلي انسان مدني در حكمت متعاليه باشد.