جايگاه منافع ملي و ايدئولوژيك در رويكرد سياست‌خارجي نظام جمهوري اسلامي ايران

يكي از مباحث اصلي در روابط بين‌الملل به منظور بررسي ماهيت و رويكردهاي سياست‌خارجي كشورها موضوع و جايگاه منافع ملي و ايدئولوژيك مي‌باشد كه براساس نوع حكومت و جهان‌بيني خاص حاكم بر آن تبيين مي‌شود. جمهوري‌اسلامي‌ايران نيز به عنوان بازيگري در نظام بين‌الملل از اين قاعده مستثني نيست و بنابراين پژوهش حاضر به بررسي رابطه اين منافع در سياست‌خارجي نظام جمهوري اسلامي ايران مي‌پردازد.‌‌‌‌ در پرسش مربوط به جايگاه و نقش منافع ملي و ايدئولوژيك و چيستي آن در كليت و كُنش و واكنش‌هاي سياست‌خارجي ايران بايد توجه داشت كه از ابتداي پيروزي انقلاب ‌اسلامي بنابر ماهيت ارزشي ‌اسلامي و انقلابي آن‌كه در متن و بطن قانون‌اساسي متجلي و به تمام شئون كشور جهت مي‌دهد و سرلوحه و خط‌مشي انقلابيون و نخبگان حاكم قرار گرفت، شاهد رويكردي هويت‌محور هستيم. هر‌چند در اكثر كشورها ارزش‌ها و هنجارهاي به درجاتي در رويكردهاي سياست‌خارجي تأثيرگذار هستند، اما منافع ايدئولوژيك سهم قابل توجهي در امر سياست‌سازي و اجراي سياست خارجي ايران داشته و در حكم اصول راهبردي محسوب مي‌شوند. البته اين بدان معنا نيست كه متفكرين و بانيان انقلاب از اهميت منافع ملي و عيني و مساعي وصول به آن غافل مانده و يا اهميتي بر آن قائل نبوده و نيستند، بلكه بر وجه كلي در سياست‌خارجي و در رأس آن سياست‌هاي كلان جمهوري اسلامي ايران با توأمان بودن منافع ملي و ايدئولوژيك و تلفيقي هوشمندانه و پويا از آن دو و گاهأ غلبه يكي بر ديگري بنابر مقتضيات زماني و مكاني و شرايط جاري داخلي و بين‌المللي مواجه هستيم و چنين فرضيه اي به زعم نگارنده جنبه نوآورانه پژوهش را نشان مي دهد.