واكاوي و نقد نظريه رئاليسم دولت‌محور فريد زكريا؛ با تأكيد بر بازخواني آن در ايران

نظريه‌هاي رئاليستي در روابط بين‌الملل، همواره از يك موقعيت ويژه و كانوني برخوردار بوده و در اين بين متفكران زيادي به تشريح مباني فكري خود در چارچوب مفروضه‌هاي رئاليستي پرداخته‌اند. نظريه‌هاي رئاليستي روابط بين‌الملل را مي‌توان از مناظر گوناگون، به دسته‌هاي مختلف تقسيم‌بندي نمود كه از جمله آن‌ها مي‌توان به مدرن/كلاسيك و تدافعي/تهاجمي اشاره نمود. هر يك از متفكران رئاليسم در روابط بين‌الملل به‌دنبال ارائه نظريه‌هايي بوده‌اند كه از قدرت تبييني و پيش‌بيني‌پذيري قابل قبولي برخوردار بوده و در عين حال داراي ملزومات اساسي و منسجم، به‌گونه‌اي كه بتوان نام تئوري را بر آن نهاد نيز باشند. در همين راستا، فريد زكريا در كتاب خود به تشريح مباني و ارائه نظريه‌ي خود تحت عنوان رئاليسم دولت‌محور پرداخته‌است كه در نقد رئاليسم تدافعي به توضيح تئوريك سياست‌خارجي آمريكا و چگونگي افزايش قدرت و منافع اين كشور در بازه زماني 1908-1865(ميلادي) مي‌پردازد. بر همين اساس در اين مقاله به‌دنبال تشريح و واكاوي مباني اين تئوري و همچنين بيان ايرادات آن با تكيه بر مفاهيم موجود در آن مي‌باشيم. پرسش‌هاي اساسي اين پژوهش بدين شرح هستند: اولاٌ اين نظريه چه آورده‌هايي براي مكتب رئاليستي روابط بين‌الملل داشته؟ و دوماٌ از چه نواقصي برخوردار است؟ فرضيه پژوهش نيز اين است كه اين نظريه با برجسته‌سازي نقش دولت و عوامل مربوط به آن، مفيديت نظريه‌هاي رئاليستي را با عيني‌سازي سياست‌خارجي ارتقا بخشيده اما همچنان مي‌توان قابليت‌هاي تبييني آن را با بسط مفاهيم و جذب عوامل ديگر در نظريه، بهبود بخشيد. شيوه انجام پژوهش نيز توصيفي_تحليلي با تأكيد بر مفاهيم نظري موجود در كتاب مي‌باشد.