بررسي رابطه بين آلودگي محيط زيست، رشد اقتصادي و توليدات كشاورزي در ايران

سابقه و هدف: بهبود استانداردهاي زندگي در كشورهاي در حال توسعه باعث رشد جمعيت و تأثيرات قابل توجهيبر اقتصاد و محيط زيست شده است. افزايش توليدات كشاورزي به دنبال تقاضاي رو به رشد جمعيت، باعث افزايشآلودگي محيط زيست مي شود كه اين موضوع مي تواند باعث كاهش بهره وري منابع طبيعي، افزايش هزينه هاي بهداشتي- درماني و كاهش كيفيت زندگي افراد شود و بطور كلي تأثير منفي بر رشد اقتصادي داشته باشد. بنابراين، لزوم توجهبه ارتباط بين آلودگي محيط زيست، توليدات كشاورزي و رشد اقتصادي بيش از پيش احساس مي شود. هدف اينپژوهش درك رابطه كوتاه مدت و بلندمدت بين توليدات كشاورزي، رشد اقتصادي و آلودگي محيط زيست در ايران است .مواد و روش ها: در اين پژوهش از داده هاي سري زماني دوره 2020-1991 گردآوري شده از پايگاه داده بانك جهانيو سازمان خواربار و كشاورزي ملل متحد و روش خود توضيح با وقفه هاي گسترده (ARDL) استفاده شده است. درمرحله اول مانايي متغيرها با كمك آزمون هاي ديكي فولر تعميم يافته و فيليپس پرون مورد بررسي قرار گرفت. سپسبا توجه به مقادير آماره هاي آكائيك، شوارتز و بيزين تعداد وقفه بهينه انتخاب شد. در ادامه از آزمون كرانه هايبراي بررسي وجود هم انباشتگي بلندمدت بين متغيرها استفاده و پس از آن روابط كوتاه مدت، بلندمدت و مدل تصحيحخطا برآورد شدند. در نهايت نيز با استفاده از آزمون عليت گرنجري رابطه علي زوجي بين متغيرها بررسي شد.نتايج و بحث: بعد از اثبات وجود هم انباشتگي بين متغيرهاي مورد بررسي، نتايج روابط كوتاه مدت نشان مي دهد كهافزايش يك درصدي در رشد اقتصادي، جمعيت روستايي، تشكيل سرمايه ناخالص و توليدات كشاورزي به ترتيب انتشار CO2 را0/307 درصد افزايش، 2/937 درصد كاهش، 0/087 درصد و 0/065 درصد افزايش مي دهد. در اين مطالعه اثر سرمايه گذاري مستقيم خارجي بر انتشار CO2 در كوتاه‌مدت معني‌دار نشد. اما يك درصد افزايش وقفه آن باعث افزايش 0/010 درصدي انتشار دي اكسيد كربن خواهد شد. اين در حاليست كه نتايج تخمين بلندمدت ثابت مي كند افزايش يك درصدي رشد اقتصادي، جمعيت روستايي، توليد محصولات كشاورزي، سرمايه گذاري مستقيم خارجي و تشكيل سرمايه ناخالص سطح انتشار CO2 را به ترتيب 0/662 درصد افزايش، 3/807 درصد كاهش، 0/141 درصد، 0/024 درصد و 0/188 درصد افزايش مي دهد. نتايج آزمون عليت گرنجري نشان دهنده، رابطه عليت دوطرفه بين رشد اقتصادي، توليدات كشاورزي، سرمايه گذاري مستقيم خارجي با انتشار CO2 و همچنين بين سرمايه گذاري مستقيم خارجي و توليدات كشاورزي است. همچنين رابطه عليت يك طرفه بين تشكيل سرمايه ناخالص و انتشار CO2، توليدات كشاورزي و رشد اقتصادي، سرمايه گذاري مستقيم خارجي و رشد اقتصادي، توليدات كشاورزي و جمعيت روستايي، جمعيت روستايي و سرمايه گذاري مستقيم خارجي، جمعيت روستايي و انتشار CO2 وجود دارد. علاوه بر اين، بين انتشار CO2 با رشد اقتصادي، تشكيل سرمايه ناخالص، توليدات كشاورزي و سرمايه گذاري مستقيم خارجي ارتباط طولاني مدت مثبت و معناداري وجود دارد. روابط بلندمدت اين بررسي، در روش هاي FMOLS و DOLS نيز اثبات شد كه سازگاري و استحكام يافته هاي رهيافت ARDL را نشان مي دهد. نتيجه گيري: در ايران، تقويت مكانيزاسيون كشاورزي، ترويج انرژي هاي تجديدپذير، اجراي مقررات محيط زيستي، اتخاذ فناوري هاي سبز، سرمايه گذاري در تحقيق و توسعه و جذب سرمايه گذاري هاي خارجي براي كاهش انتشار CO2 و آلودگي بسيار مهم است. صنايع وابسته به سوخت فسيلي، تشكيل سرمايه و جمعيت روستايي نيز بر آلودگي محيط زيست تأثير مي گذارند و بر نياز به فرصت هاي شغلي در مناطق روستايي براي كاهش اين اثرات تأكيد مي كنند .