تحليل كاربرد نقوش هندسي متنوع، بدون رعايت اصل تقارن در آجركاري سلجوقي

تقارن‌گريزي در آجركاري سلجوقي، يكي از مفاهيم در دسترس اما ديرياب هنر دوران اسلامي است. كاربرد آجر در طرح‌هاي متنوع و فراوان هندسي بدون رعايت اصل تقارن در اضلاع بنا، تغيير و تحولي چشمگير در ساختار آرايه‌هاي آجركاري اين دوران پديد آورد كه در هيچ يك از ادوار تاريخي ايران سابقه نداشته است. توجه به اين نكته كه اصولاً تغييرات در ساختار هنري يك جامعه سنتي به سادگي رخ نمي‌دهند و همزماني اين تغييرات با اوج‌گيري و كمال هنر آجركاري ايران، موجب بروز تضادي در هنر اين دوران شده كه تا كنون توجه شايسته‌اي به آن نشده است. اين در حالي است كه بحث آجر و آجركاري دوره سلجوقي از مباحث بسيار پر تكرار در پژوهش‌هاي داخلي و خارجي بوده و عليرغم بديهي بودن اصل تقارن در هنر ايران، كمتر توجهي به موضوع تقارن گريزي در آجركاري دوران سلجوقي نشده است. تبيين اين ساختار شكني بر اساس شكل‌گيري طبقه اجتماعي جديد (طبقه متوسط) به‌عنوان سفارش دهندگان و حاميان ايجاد ابنيه كه از ذوق و سليقه جديدي پيروي مي‌كردند، داراي اهميت بسيار است. سليقه حاميان و علاقه آجركاران براي نمايش توانايي خود، سبك هنر مردمي را در آجركاري اين دوران رقم زد كه به مانند تمام هنرهاي مردمي متاثر از ساختارهاي اجتماعي بود و با تغييرات سياسي و اجتماعي بعد از دوران سلجوقيان، بلافاصله از رونق افتاد. اين پژوهش در صدد است تا ابعاد جديدي از هنر آجركاري دوران سلجوقي را كه تا كنون مورد غفلت قرار گرفته، آشكار نمايد. پژوهش حاضر به روش تفسيري – تاريخي و با استناد به منابع كتابخانه‌اي صورت گرفته است.