شيرسنگي كنگره‌دار؛ گونه‌اي از سنگ مزارهاي گورستان اسلامي شهسوار ايذه

سنگ مزارهاي دوران اسلامي، طيف وسيعي از گونه‌هاي مختلف با اشكال گوناگون و نقوش متنوع را به خود اختصاص داده است. اين آثار سنگي، نمودي از تفكر انسان در زمينه مرگ و جهان پس از آن مي‌باشد. ايرانيان مسلمان با قرار دادن سنگ مزار بر قبور مردگان خويش، علاوه بر آن‌كه زمينه را براي كتابت نام و تاريخ وفات شخص متوفي فراهم مي‌آوردند، با شكل بخشيدن به سنگ مزار، مقاصد خود را نيز به شكل نمادين ابراز مي‌داشتند. هر چند در غالب گورستان‌هاي دوران اسلامي ايران سنگ قبرِ كتيبه‌دار وجود دارد ليكن استفاده از سنگ مزار به شكل‌هاي نمادين، انساني و حيواني عمدتاً در مناطق عشايرنشين ايران از جمله: استان هاي چهارمحال و بختياري، خوزستان، لرستان و اصفهان بيشتر مرسوم بوده است. نتايج مطالعات انجام شده در گورستان شهسوار ايذه كه مربوط به عشاير بختياري ساكن در شمال خوزستان و متعلق به سده‌هاي متأخر اسلامي (سده‌هاي ده تا عصر حاضر) است، مؤيد آن است كه مردمان اين حوزه جغرافيائي از سنگ مزارهاي متنوعي در پوشش قبور مردگان خود استفاده مي‌كردند كه گونه‌ي شير سنگي از اهميت و اعتبار بيشتري نسبت به ساير گونه‌ها برخوردار بوده است. به باور عشاير بختياري، نصب شير سنگي صرفاً بر مزار افرادي انجام مي‌گرفت كه در دوران حيات خويش، منش پهلواني و روحيه‌ي جنگ‌آوري داشته و با تأسي از مولاي متقيان علي (ع) كه اسدالله (شير خدا) بود، حق مظلوم را از ظالم مي‌ستاندند و در دستگيري از ضعفا و فقرا دريغ نمي ورزيدند. توضيح اينكه، در ميان گونه‌هاي متنوع سنگ مزار در گورستان‌هاي ايل بختياري كه مهمترين آنها شامل: سنگ مزارهاي ساده، محرابي شكل، انساني شكل، مطبق كنگره‌دار و تنديس شير سنگي است؛ كمياب‌ترين گونه سنگ مزارها مربوط به گونه‌ي شير سنگي است و اين مهم آشكارا بر اين حقيقت گواهي مي‌دهد كه نصب شير سنگي بر مزار افراد متوفي تابع شرايط و الزاماتي بوده و هر كسي نمي‌توانسته از اين گونه سنگ مزار برخوردار گردد. مطالعات قوم باستان‌شناختي حكايت از آن دارد كه توفيق در نصب شير سنگي موجبات فخر و تفوق طايفه را بر طوايف ديگر فراهم مي‌آورد و اگر طايفه يا قبيله‌اي به ناحق و بدون برخورداري از شرايط لازم نسبت به نصب شير سنگي بر مزار افراد متوفي خود اقدام مي‌كرد، بلافاصله با عكس‌العمل تند بزرگان ايل بختياري و تخريب مزار مذكور مواجه مي‌شدند. در اين پژوهش كه بر اساس هدف از نوع تحقيقات بنيادي و بر اساس ماهيت و روش از نوع تحقيقات تاريخي است، سعي گرديد تا از ميان گونه‌هاي متعدد سنگ مزار در گورستان شهسوار ايذه، گونه‌ي موسوم به «شير سنگي كنگره‌دار» به تفصيل مورد مطالعه و بررسي قرار گيرد.