قاچاق ‌ها و مسئله امنيّت در مرزهاي ايران قاجار و روسيه تزاري

قاچاق‌ ها يك جريان ضد حكومتي در اراضي روسيه تزاري بودند. بخشي از اين جريان تنها به ايجاد بي‌نظمي در جامعه و تاراج و چپاول روي آورد، امّا بخش قابل توجهي از آن به‌عنوان يك نيروي مردمي فعّال در منطقه قفقاز جنوبي، در پي از ميان بردن ظلم و ستم و ايجاد ثبات و آرامش در اين منطقه بود. لهذا براي رسيدن به اين هدف با حاكميّت روسيه تزاري و فئودال‌هاي محلّي وابسته به آن درگير شدند و به‌دليل كمبود نيرو، نبرد پارتيزاني در سرحدّات روسيه و ايران در دو سوي ارس را برگزيدند. اين فرار و گريز در نواحي مرزي سبب شد تا از آنان با عنوان قاچاق ياد شود. اين پژوهش بر آن است تا با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و به شيوه توصيفي- تبييني به بررسي مسئله قاچاق‌ها در مرزهاي ايران قاجار و روسيه تزاري در قرن نوزدهم و بيستم ميلادي بپردازد. يافته‌ها نشان‌مي‌دهد كه نياز مبرم به خاك و آب و كمبود آن‌، خودسري ثروتمندان و وابستگان به حكومت، اساسي‌ترين دلايل ظهور قاچاق‌ها در اراضي قفقاز جنوبي بود. مسئله كمبود زمين و خاك، زماني به يك بحران بزرگ مبدل شد كه دولت تزاري سياست مسيحي‌سازي خود در قفقاز را پيش برد و بر اين اساس بخش قابل توجهي از زمين و آب مسلمانان بومي منطقه را به سود جمعيت‌هاي مسيحي تازه ‌وارد مصادره كرد.