نقد و بررسي مباني و اصول بوروكراسي با تأكيد بر چارچوب عقلانيت اسلامي و دلالت‌هاي آن در نظام حكمراني

بوروكراسي در نسبتي وثيق با دولت در معناي مدرن آن قرار دارد. غالب بوروكراسي‎هاي مدرن تا حدي در نتيجه فرايند دولت‎سازي شكل گرفتند. نظريه بوروكراسي توسط ماكس وبر با مباني مدرنيسم و اصولي همچون تقسيم كار، حاكم بودن ضوابط بر روابط، جلوگيري از اعمال سليقه‌هاي شخصي، انتصاب براساس شايستگي و... مطرح شد. اما واقعيت آن است كه بوروكراسي با توجه به ابتناي آن بر عقلانيت مدرنيستي محدوديت‎هايي به همراه دارد. ازاين‌رو، اين پژوهش با بهره‎گيري از روش تحليلي فلسفي در پي بررسي و نقد اصول و مباني اين نظريه براساس چارچوب عقلانيت اسلامي است. عقلانيت اسلامي با نگاهي جامع به ساحت‌هاي وجودي انسان (انديشه‎ها، انگيزه‎ها و رفتارها) و متناظر با آن ساحت‎هاي جامعه، زمينه‎ها، چگونگي و پيامدهاي ظهور و بروز عقل به‌عنوان وديعه الهي در وجود انسان را نشان مي‎دهد. جمع‎بندي اين پژوهش آن است كه بوروكراسي مقتضاي طبيعت بشري است و تا هنگامي كه طبيعت بشر فارغ از آموزه‎هاي وحياني وجود دارد سلطه‌اش ضروري است. بنابراين، مواجهه با بوروكراسي مقابله سلبي يا كنار نهادن بوروكراسي نيست؛ بلكه فرارفت از آن به‌واسطه‌ بلوغ و تعالي عقلانيت انسان و جامعه است. اين مهم در كوتاه‌مدت با بهره‎گيري از سازوكار كارآفريني حل مسئله و در بلندمدت با شناسايي و به‌كارگماري شايسته‎ترين انسان‎ها (به‌لحاظ تخصص، تقوا و بهره‎هاي هوشي) انجام مي‎گيرد.