تحليل آثار شاخص ادبيات داستاني دفاع مقدس از منظر جريان‌شناسي

زمينه و هدف: جريان ادبي در حوزه ادبيات، نوعي همگرايي را نشان ‌ميدهد كه ضمن متمايز كردن خود، با نمايندگي از نوعي فكر و انديشه مشخص، آن را در قالبهاي ادبي بيان ‌ميكند. جريان‌شناسي داراي رويكرد معنا‌محورانه و موضوع‌شناسانه است و منظور از آن صرفاً قالب يا سبك نيست. در جريان‌شناسي «بسامد برتر» مورد توجه است كه در هر جريان ميتواند نمايانگر موضوع و مسئله آن جريان باشد. از اين طريق ميتوان مشخص كرد كه هر جريان ادبي در عين حال كه نوعي همگرايي فكري را شكل داده است، بر چه موضوع و مسئله اي تأكيد بيشتري دارد. روش مطالعه: اين پژوهش با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي و توجه به دوره بندي تاريخي (1368 ـ 1384)، داده هاي خود را از اسناد كتابخانه اي گردآوري كرده و از رويكرد جريان‌شناسي ادبي بهره گرفته است.يافته ها: دو جريان كلي ادبي درباره دفاع مقدس قابل شناسايي است: جريان «ارزش‌محور» و «غيرارزش‌محور» كه زيرشاخه هاي گوناگون در ادبيات داستاني همراه با آثار شاخصي دارند. البته برخي آثار اين دو جريان، مرزهايي مشترك با يكديگر دارند. اصلي‌ترين رويكرد در ادبيات داستاني دفاع مقدس، طي دوره 1368 ـ 1376، رئاليسم الست. جريان فرعي اسطوره نيز در دوره 1376 ـ 1384، دوره نمايان و با توجه به تحولات ادبي و نظري، گرايش به فر‌مها و سبكهاي جديد داستان‌نويسي، موجب عميقتر شدن رويكرد رئاليستي ميشود و شاهد آثاري با ر‌گه هاي ناتوراليستي هستيم. نتيجه گيري: آثار دهه 1370 سبكهاي مدرن روايي و واقعگرايي را دنبال و جنبه هاي ذهني، روانكاوانه، و مضاميني چون ترس از مرگ، نااميدي و ... در آنها نمايان است. طي دهه 1380 سبك روايي آثار، مدرن و پست‌مدرن است. نگاه انساني پررنگ و مضامين مرگ، ترس، مسائل شخصي و... در آنها به چشم ميخورد كه با زبان و واژه هايي روشن و صريح به توصيف وقايع هولناك جنگ همراه با ديدگاهي خاكستري ميپردازد.