بررسي ديدگاه آيت‌الله معرفت در نسخ تشريعي بر اساس آيه نجوا

مسئله نسخ همواره از مسائل كهن و بحث‌برانگيز تفسير و علوم قرآن بوده است. در اصطلاح قدما و به‌ويژه در روايات در تعريفي عام، اين اصطلاح بر هرگونه تغيير در حكم سابق اطلاق مي‌شد؛ اما در اصطلاح متأخران، اين مفهوم با دچار‌شدن به تحوّل از مفهومي برخوردار شد كه به نظر مي‌رسد زمينه طرح شبهه‌هايي دربارۀ قرآن را بيشتر فراهم كرد. بر همين اساس آيت‌الله معرفت، با هشدار دربارۀ نوع طرح اين مسئله كه همواره دستاويزي براي حمله به قرآن بوده است، در كتاب التمهيد نسخ بيست آيه را تاييد كرد؛ اما پس از تجديدنظر و طرح نظريه نسخ مشروط و تمهيدي، در سال‌هاي پاياني حيات خويش به طور كلي منكر وقوع نسخ تشريعي در قرآن كريم شد؛ حتي وقوع نسخ در آيه «نجوا» را انكار كرد. اين نظريه و نوع تبيين ايشان از آيه، برگرفته از نگاه سيد قطب است كه صحنه آيه را تصويرپردازي قرآن براي انتقال يك پيام تربيتي به جامعه هدف مي‌داند و معتقد است پيام آيه، ارتباطي به بحث احكام ندارد تا رفع حكم سابق به ‌وسيله تشريع لاحق دانسته شود و مصداق نسخ تشريعي باشد. در اين نوشتار به تبيين اين نوع نگاه در بيان آيت‌الله معرفت و سيد قطب مي‌پردازيم و ديدگاه نهايي ايشان بر اساس نظريه تصويرآفرينيِ تربيتي سيد قطب در آيات شريفه را بررسي مي‌نماييم.