حقيقت تأويل از ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي

تأويل در قرآن يكي از چالشي‌ترين مسائل قرآني دانسته مي‌شود. از جمله انديشمندان معاصري كه نگاه جامعي به بحث تأويل دارند، آيت‌الله جوادي آملي است. از ديدگاه ايشان بيشترين كاربردهاي تأويل در قرآن حكيم، ناظر به حوزه لفظ، مفهوم و معنا، تفسير و تبيين نيست، بلكه دربارۀ ارجاع به واقعيت عيني و خارجي اعم از دنيا و آخرت است. آنچنان‌كه ظاهرها با ظاهر و باطن‌ها با باطن سنجش‌شدني است، تأويلات قرآن نيز با أم‌الكتاب قابل سنجش است؛ چراكه أم‌الكتاب همان خطوط كلي آيات قرآن به شمار مي‌آيند. لازمه اين ديدگاه كه يكي از ديدگاه‌هاي بديع اين حوزه به شمار مي‌آيد، اين است كه كلّ قرآن اعم از محكم و متشابه تأويل دارد و سنجش اين تأويلات، با أم‌الكتاب است و روز قيامت ظرف تحقق تأويل قرآن به شمار مي‌آيد. نگاه كاربردي به اين ديدگاه، آن است كه فهم تأويلات قرآن به لحاظ ارجاع‌شان، به صورت طولي اول براي خداوند؛ دوم براي كساني كه به مقام مشيئت خداوند نايل شده‏اند؛ سوم براي خواص اهل‏بيت (ع) ميسر است.