طراحي و اعتباريابي الگوي برنامه درسي مسئله‌محور مبتني بر رويكرد زيبايي‌شناسي در دوره ابتدايي

هدف: پژوهش حاضر با هدف طراحي الگوي برنامه درسي مسئله محور مبتني بر رويكرد زيبايي‌شناسي در دوره ابتدايي انجام شده است. برنامه درسي مسئله‌محور محتوايي است كه در قالب مسئله در بستر مسائل مختلف ارائه مي‌شود. به همان اندازه كه هنر در زندگي انسان تأثيرگذار بوده است، در رشد و تحول كودكان نيز نقش مهمي ايفا مي‌كند. از طرفي هنر با توجه به ماهيت محتوايي و ظرفيت مسئله‌مدار و ارتباط بيشتر با زندگي عيني كودكان مي‌تواند بستر مناسبي را جهت تحقق برنامه درسي مسئله‌محور در دوره ابتدايي فراهم آورد. با استفاده از روش‌هاي زيبايي‌شناسي در برنامه‌ريزي درسي دانش‌آموزان نسبت به مسائل حساس‌تر مي‌شوند، چون بينش خوبي به جهان كسب مي‌كنند. بنابراين در پژوهش حاضر با عنايت به تفكيك‌ناپذيري شناخت از عاطفه، رويكرد هنر و زيبايي‌شناسي به‌عنوان يك رويكرد مبنا در برنامه درسي مسئله‌محور مطرح مي‌شود. در مورد كاربرد يادگيري مسئله‌محور و رويكردهاي زيبايي‌شناسي در برنامه درسي مي‌توان ادعان كرد كه استفاده از ظرفيت‌هاي مسئله‌مداري و رويكردهاي هنري در ايجاد ميل و انگيزه براي يادگيري عميق و معنادار دانش‌آموزان بسيار با اهميت است و فضاي لذت‌بخشي براي تجربه يادگيري چالش‌برانگيز، انگيزشي، لذت‌بخش و اجتماعي دانش‌آموزان مهيا مي‌كند. در واقع، از مهم‌ترين جنبه‌هاي نوآوري پژوهش، تلفيق ساختار هنري و زيباشناختي در پرورش كاركردهاي شناختي و مهارت‌هاي حل مسئله است.مواد و روش‌ها: از نظر شيوه گردآوري داده‌ها روش پژوهش كيفي از نوع تحليل محتواي كيفي بوده است. جامعه پژوهش منابع چاپي و الكترونيكي مرتبط با برنامه درسي مسئله‌محور، موضوعات مرتبط با رويكرد هنر و زيبايي‌شناسي در برنامه درسي و هم‌چنين آموزش ابتدايي است كه در قالب رساله‌ها، مقالات، گزارش‌هاي پژوهشي و كتاب در فاصله سال‌هاي (2000 تا 2022) انتشار يافته‌اند. براي انتخاب نمونه از بين مقالات، منابع و اسناد موجود از روش نمونه‌گيري هدفمند متوالي از نوع نمونه‌گيري نظري استفاده شده است. در مرحله‌ي تجزيه تحليل داده‌ها از روش تحليل محتواي عرفي استفاده شد؛ كه در آن پژوهشگر از طريق ادراك و فهم خود از متن مورد مطالعه، نوشتن تحليل اوليه را آغاز نموده و اين كار ادامه پيدا مي‌كند تا پيش زمينه‌هايي براي تشكيل كدها آغاز شود و بعد براساس تشابهات و تفاوت‌ها طبقه‌بندي و دسته‌بندي شوند. به‌منظور تجزيه و تحليل يافته‌ها از شيوه كدگذاري باز، محوري و انتخابي استفاده شد و به‌منظور تعيين روايي و پايايي يافته‌ها از شيوه تأييد همكاران پژوهش و چند جانبه‌نگري براي تأييد اعتبار بهره گرفته شد.بحث و نتيجه‌گيري: يافته‌هاي پژوهش كه در قالب عناصر چهارگانه برنامه درسي مدون گرديد، در بعد هدف شامل 4 مقوله اصلي (پرورش تفكر خلاق پرورش تفكر هنري پرورش تفكر شهودي و پرورش تفكر بصري) است، بعد محتوا شامل 3 مقوله اصلي (مسئله‌سازي نقش معلم و نقش يادگيرندگان) است. بعد روش‌هاي تدريس شامل 3 مقوله اصلي (روش‌هاي تركيبي روش‌هاي هنري و روش‌هاي فعال) است و در آخر، در عنصر ارزشيابي 2 مقوله اصلي (ارزشيابي كيفي و ارزشيابي عمومي) از منابع متعدد بدست آمد.  نتايج پژوهش حاكي از آن است كه رويكرد هنري مي‌تواند دانش را در قالب رويكردي تعاملي ارائه دهد و به درك بهتر مفاهيم توسط دانش‌آموزان ياري رساند. استفاده از ظرفيت‌هاي مسئله‌مداري و رويكردهاي هنري در ايجاد ميل و انگيزه براي يادگيري عميق و معنادار دانش‌آموزان بسيار با اهميت است و فضاي لذت‌بخشي براي تجربه يادگيري چالش‌برانگيز، انگيزشي، لذت‌بخش و اجتماعي دانش‌آموزان مهيا مي‌كند. با توجه به گستره معنايي و كاركردهاي وسيع هنر و زيبايي‌شناسي، برنامه درسي مسئله‌محور مي‌تواند باعث يكپارچگي و پويايي بين عقل و روح دانش‌آموزان شود و منجر به كشف و توليد ايده‌هاي نو و پاسخ‌هاي خلاق در جهت حل مسائل گوناگون شود. هم‌چنين پژوهش حاضر توجه سياست‌گذاران، برنامه‌ريزان، مديران و معلمان را به اين موضوع جلب مي‌كند كه مي‌توانند از ظرفيت‌هاي هنري براي ارتقاي مهارت‌هاي حل مسئله و تربيت و شكوفايي استعدادهاي متنوع دانش‌آموزان دوره ابتدايي بهره‌مند شوند. هم‌چنين در جهت اعتباريابي الگوي پيشنهادي بين متخصصان موضوع اجماع نسبي حاصل گرديد.