تجزيه و تحليل كورگان‌ها و گورهاي كلان‌سنگي مكشوف از محوطه‌هاي باستاني قفقاز جنوبي و شمال‌غرب ايران در عصر مفرغ

كورگان‌ها يا گورهاي كلان‌سنگي، ازجمله گورهايي هستند كه در عصر مفرغ و آهن در محدودۀ جغرافيايي وسيعي، يعني شرق اروپا، آسياي ميانه، آناتولي و شمال‌غرب ايران گسترش پيدا مي‌كند. وسعت كورگان‌ها و اشيائي كه از اين گورها به‌دست آمده، نشان‌دهندۀ ميزان جايگاه اجتماعي شخص متوفي بوده است. تدفين حيوانات نيز سنتي است كه در اين دوره در مناطقي چون: قفقاز، شرق آناتولي و شمال‌غرب ايران، افزايش چشمگيري پيدا مي‌كند. هدف از اين پژوهش، توضيح و تبيين كورگان‌ها، گورهاي كلان‌سنگي و سنت قرباني حيوانات براي ‌طبقات‌ اجتماعي خاص در ‌عصر مفرغ است؛ ازجمله پرسش‌هاي اين پژوهش اين است كه، آيا در عصر مفرغ روابط تجاري بين منطقۀ قفقاز جنوبي و شمال‌غرب ايران وجود داشته است؟ و چرا گورهاي كلان‌سنگي اين دوره، در اندازه و تعداد اشيائي كه از داخل گورها به‌دست آمده‌، با يك‌ديگر متفاوت هستند؟ فرضيۀ پژوهشي حاضر در پاسخ به اين پرسش است كه با توجه به كشف سرپيكان‌هاي ساخته‌شده از ابسيدين و سفال‌هاي نوع اروميه كه از محوطه‌هاي عصر مفرغ شمال‌غرب ايران به‌دست آمده، مي‌توان گفت در عصر مفرغ بين منطقۀ قفقاز جنوبي و شمال‌غرب ايران، روابط نزديكي برقرار بوده است؛ هم‌چنين بزرگ بودن اندازۀ كورگان‌ها و اشيائي كه از داخل اين گورها به‌دست آمده، نشان‌دهندۀ جايگاه اجتماعي شخص متوفي بوده است؛ بدين‌معني كه افراد عادي داراي گورهاي سنگ‌چين ساده و گورهاي صندوقي بودند و قبور آن‌ها فاقد هداياي تدفيني بوده است، ولي افراد سطح بالاي جامعه داراي گورهاي بسيار وسيع بوده و در كنار صاحب گور، تعداد زيادي هداياي تدفيني به‌دست‌آمده است. در اين پژوهش با استفاده از مشاهدات عيني و مطالعات كتابخانه‌اي، به بررسي كورگان‌هاي مكشوف از منطقۀ قفقاز جنوبي و شمال‌غرب ايران در عصر مفرغ، پرداخته شده است. نتايج نشان مي‌دهند كه كورگان‌هاي مكشوف از قفقاز جنوبي قديمي‌تر از كورگان‌هاي به‌دست‌آمده از شمال‌غرب ايران هستند و در عصر مفرغ متأخر ارتباط فرهنگي و تجاري بين اين دو منطقه وجود داشته است. بيشترين گورهاي كلان‌سنگي عصر مفرغ متأخر فلات ايران، مربوط به منطقۀ اصلاندوز و پارس‌آباد در اردبيل و منطقۀ اهر و خداآفرين در آذربايجان‌شرقي است، كه اكثر آن‌ها داراي شكلي مدور هستند و از درون بيشتر اين گورها اجساد حيواناتي چون گاو، اسب و سگ به‌همراه هداياي تدفيني به‌دست‌آمده است.