گو‌نه‌‌شناسي‌‌ چوب‌هاي به‌كار رفته در سقانفارهاي مازندران (مطالعۀ موردي: شهرستان قائم‌شهر)

سقانفار، نوعي بناي چوبي با كاركرد مذهبي در استان مازندران بوده كه احداث بيشتر اين بناها به دورۀ قاجار برمي‌گردد. در اين بناها، هرسـاله در ماه محرم مراسـم عـزاداري برگـزار مي‌شود. باوجود اهميت فرهنگي سقانفارهاي مازندران، تاكنون نوع چوب‌هاي مورداستفاده در آن‌ها بررسي نشده و پژوهش‌ها محدود به معماري و نقاشي‌هاي آن‌ها بوده است. در اين پژوهش، چوب‌هاي به‌كار‌رفته در اجزاي مختلف پنج سقانفار قائم‌شهر (ريكنده، سيدابوصالح، قاديكلاي نوكنده‌كا، وسطي‌كلا و آهنگركلاي بيشه‌سر) به‌صورت ماكروسكوپي و ميكروسكوپي مورد بررسي قرار گرفتند. پس از استخراج فهرست ويژگي‌هاي آناتومي چوب از مقاطع ميكروسكوپي رنگ‌آميزي‌شده، هر نمونه شناسايي شد. در بررسي ماكروسكوپي، تمام چوب‌ها بخش‌ روزنه‌اي بودند. ‌غير از نمونۀ قاديكلاي نوكنده‌كا، ساير نمونه چوب‌ها پس از غوطه‌وري، آب را به‌رنگ طلايي درآوردند. گونۀ استفاده‌شده در سقانفارهاي وسطي‌كلا، ريكنده، سيدابوصالح و آهنگركلاي بيشه‌سر، آزاد (Zelkova carpinifolia) و چوب‌هاي سقانفار قاديكلاي نوكنده‌كا، بلوط اوري (Quercus macranthera) شناسايي شدند. هر دو چوب، بادوام بوده، نم‌پذيري كمي ‌داشته و درصورت استفاده در ساختمان نياز چنداني به مراقبت و تعمير ندارند. پراكنش بلوط و ساير گونه‌هاي درختي با چوب ساختماني باكيفيت در جنگل‌هاي نزديك سقانفار‌ها، به‌اندازه يا بيش از آزاد بوده است؛ از اين‌رو، ترجيح اين چوب نمي‌تواند صرفاً به در دسترس بودن و كيفيت فني آن مربوط باشد. با توجه به اين‌كه از قرن 16م.، به‌بعد چوب آزاد يكي از محبوب‌ترين چوب‌ها براي ساخت بناهاي تاريخي و مذهبي در شرق دور (به‌خصوص در كره و ژاپن) بوده و با توجه به تأثيرپذيري معماري و  نقاشي سقانفارهاي چوبي قديمي‌تر از فرهنگ شرقي، مي‌توان انتخاب چوب آزاد براي ساخت اين اماكن را تا حدي متأثر از تبادلات فرهنگي دانست.