حمل حقيقت و رقيقت از ديدگاه ملاصدرا و برخي از معاصران

بحث حمل از مسائل مهم در فلسفه و منطق است. حمل بمعناي اتحاد ميان موضوع و محمول است. از نظر ملاصدرا، ملاك اتحاد منحصر در وجود است؛ از همين رو، تلقي وي از دو حمل اولي ذاتي و شايع صناعي، با ديگران متفاوت است. اين‌دو حمل در نظام حكمي ملاصدرا، براي بيان برخي مباحث وجودشناسي كارساز نبود و در تبيين رابطۀ بسيط حقيقي با ممكنات، ‌بايد از حملي استفاده نمود كه سازگاري تامّ با مباني حكمت متعاليه داشته باشد. بنابرين، صدرالمتألهين نوع سومي از حمل، موسوم به حمل «حقيقت و رقيقت» را مطرح نمود. در اين نوع حمل، «حقيقت»، اصل و منشأ پيدايش و ظهور همۀ اشياء و مظاهر است و اشياء، «رقيقه»‌هاي آن «حقيقت» بشمار ميروند. در اين مقاله به ويژگيهاي حمل حقيقت و رقيقت كه آن را از ديگر اقسام حمل متمايز ميسازد، خواهيم پرداخت. در ضمن، درصدد پاسخگويي به برخي پرسشها هستيم: آيا ميتوان حمل حقيقت و رقيقت را قسم سومي از حمل دانست يا خير؟ چنانكه برخي آن را زير مجموعۀ حمل شايع صناعي دانسته‌اند. آيا بنا بر وحدت شخصي وجود، اين حمل در صفات فعلي خداوند جريان دارد يا خير؟ چنانكه عده‌يي اين حمل را در صفات فعلي حق نامعتبر دانسته‌اند و به قسمي چهارم از حمل، با عنوان حمل ظاهر بر مظهر، قائل شده‌اند. سرانجام، در اين نوشتار با روش توصيفي‌ـ‌تحليلي، با تبيين ويژگيهاي حمل حقيقت و رقيقت، مشخص خواهيم كرد كه اين حمل، قسمي سوم از حمل است و در صفات فعلي حق‌تعالي نيز بنا بر وحدت شخصي وجود، جريان دارد.