واكاوي نقش بازسازي مسكن بر التيام پيامدهاي تروماتيك سانحه؛ مورد مطالعاتي: زلزلۀ 1382 بم

زلزله پديده‌اي مكان‌بنيان و مخرب است كه منجر به تجارب استرس‌زا، ادراكات متفاوت، و مجموعه‌ وسيعي از پيامدهاي تروماتيك براي بازماندگان مي‌گردد كه با تغييرات عميق در شبكه‌ شناختي و پيوندهاي عاطفي با مسكن با كارايي مأواي امن همراه است. نقش طولاني‌مدت چنين تجارب و ادراكاتي بر رابطه‌ بازمانده ـ خانه و عملكرد آن در بازتواني رواني ظاهر مي‌گردد. بدين دليل، در تحقيق حاضر، با استفاده از نظريه‌ زمينه‌اي و مبتني بر تجربه‌ زيسته‌ طولاني بازماندگان زلزله‌ 1382 بم در مسكن بازسازي‌شده، روابط مذكور بادقت بررسي شده است. هدف تحقيق استخراج مقولات مؤثر بر التيام پيامدهاي تروماتيك زلزله است. بر اساس يافته‌هاي حاصل از 23 مصاحبه‌‌ عميق و نيمه‌ساختاريافته به روش نمونه‌گيري هدفمند و تحليل يافته‌ها در قالب گروه‌هاي تمركز 3 تا 5نفره‌ مشاركت‌كنندگان، 370 كد باز (مفهوم)، 91 مفهوم اصلي، 7 مقوله‌ فرعي در كدگذاري محوري، و 10 مقوله‌ اصلي در كدگذاري گزينشي شناسايي گرديدند. طبق يافته‌ها، به‌واسطه‌ ادراك زلزله در خانه، ترس از محبوس شدن در فضاهاي بسته و كوچك، و ترس از قرار گرفتن در فضاها با ارتفاع سقف بلند و ارتفاع طبقات منجر به استرس‌هاي محيطي شده است. اطمينان مجدد به ايمني مسكن بازسازي‌شده، در ويژگي‌هاي حمايت‌كننده از اقدامات كاهنده‌ آسيب‌پذيري و رفتارهاي حفاظتي مانند اطمينان از امكان فرار به‌واسطه‌ گشودگي و خوانايي فضاها، اعتماد به ايمني سازه و تكنولوژي ساخت، و اجتناب از مصالح و روش‌ها و ويژگي‌هاي آسيب‌پذير معماري مسكن قبل از زلزله جستجو شد. همچنين در فرايند بازسازي از ديدگاه جامعه، عوامل مؤثر در تسريع بازسازي مسكن و احياي شأنيت جامعه بر التيام آلام جامعه و بازتواني نيز اثرگذار بوده‌اند. از سوي ديگر، مفاهيم دلبستگي‌هاي مكاني و رضايتمندي به‌مثابه‌ عوامل مداخله‌گر در تسهيل اين فرايند ظاهر گرديده‌اند. طبق نتايج، ماهيت زلزله و تجربه‌ آن در خانه منجر به هم‌گرايي ذهن جمعي در سوگيري‌هاي شناختي ـ رفتاري پس از آن در محيط زندگي مي‌گردد و اين يافته در شناخت مقولات مؤثر بر التيام جمعي كارآمد خواهد بود.