تجلي حكمت متعاليه در آثار و بناهاي معماري ايراني ـ اسلامي‌ دورۀ صفوي (بقعۀ شيخ شهاب‌الدين اهري)

نگاهي اجمالي به تاريخ هنر و معماري اسلامي‌ نشان مي‌‌دهد كه تصوف و عرفان از ديرباز از مهم‌ترين جريان‌هاي فكري و معنوي تأثير گذار در هنر و معماري ايراني بوده‌اند. هدف پژوهش بررسي نحوۀ نمود و تأثيرگذاري يك جريان فكري مانند حكمت در آثار و بناهاي معماري و يافتن ارتباط مي‌ان اين دو مقوله بوده و در واقع از حكمت و عرفان اسلامي‌ به مانند واسطه يا پلي براي فهم و تبيين معماري اسلامي‌ ـ ايراني استفاده مي‌‌شود و اين‌گونه امكان رسيدن به قسمتي از اصول و مباني فكري و بنيان‌هاي معماري اسلامي‌ ـ‌ ايراني فراهم مي‌‌شود. روش كلي تحقيق در اين پژوهش، كيفي ـ‌ تركيبي بوده و در زمرۀ پژوهش‌هاي تفسيري ـ‌ تاريخي و توصيفي قرار مي‌‌گيرد. داده‌هاي آن عمدتاً ازطريق مشاهده و مطالعات آرشيوي (اسنادي و كتابخانه‌اي) به دست آمده است. دستورالعمل‌هاي پژوهشي ازطريق تحليل اطلاعات جمع‌آوري‌شده تدوين مي‌شود. نتايج حاصل از پژوهش حاضر برمبناي نظرات ملاصدرا حاكي از آن است كه معماري دربردارندۀ دو بعد وجود و ماهيت است. بعد ماهيت پاسخ‌گوي نيازهاي مادي و بعد وجود آن، حقيقتي است كه در خود آثار معماري نهفته شده است. با توجه به اصل اصالت وجود ملاصدرا مي‌‌توان اذعان داشت كه در معماري اصالت با بعد وجودي خواهد بود و اصل حركت جوهري، تعالي را از ماده تا معنا براساس مباني معنوي در قالب رموز سوق مي‌‌دهد كه اين تعالي قابل تشكيك خواهد بود؛ لذا مي‌‌توان با استفاده از مباني فكري ملاصدرا، به اصولي براي رسيدن به تعالي، در معماري معاصر ايراني دست يافت.