برجستگي‌ هاي علمي ايران در حوزه علوم اجتماعي در مقايسه با برخي كشورهاي اسلامي

هدف: اهميت دستاوردهاي علم و فناوري در دنياي امروز چنان است كه بخش اعظمي از توسعۀ كشورها بر اساس آن‌ها ارزيابي مي‌شود. علوم انساني و اجتماعي در اين ميان جايگاه ويژه‌اي دارند. اين مطالعه در پي بررسي وضعيت كلي ايران در هريك از زيرحوزه‌هاي موضوعي علوم اجتماعي در بازه زماني 2013-2022، حوزه‌هاي داراي بيشترين برجستگي علمي و رتبه ايران در مقايسه با ديگر كشورهاي موردمطالعه در هريك از آن‌ زيرحوزه‌هاست.روش‌شناسي: اين پژوهش ازنظر هدف، كاربردي و ازنظر روش، تحليلي– توصيفي است كه با رويكرد علم‌سنجي و شاخص برجستگي علمي انجام شده است. جامعه پژوهش، بروندادهاي علمي حوزه‌هاي مختلف علوم اجتماعي كشورهاي مسلمان شامل ايران، امارات متحده عربي، اندونزي، پاكستان، تركيه، عربستان، عراق، لبنان، مالزي و مصر را شامل مي‌شود و داده‌هاي پايگاه سايول و طبقه‌بندي زمينه‌هاي تحقيق و توسعه (فورد) مبناي استخراج اطلاعات قرار گرفته است.يافته‌ها: در بازه زماني موردمطالعه، 50954 برونداد علمي از كشور ايران در حوزه علوم اجتماعي در پايگاه اسكوپوس نمايه شده است. زيرحوزه‌هاي «اقتصاد و كسب‌و‌كار»، «ساير علوم اجتماعي»، «روا‎ن‌شناسي و علوم شناختي»، «علوم سياسي»، «حقوق»، «آموزش»، «جغرافياي اقتصادي و اجتماعي»، «جامعه‌شناسي» و «رسانه و ارتباطات» به ترتيب بيشترين حجم خروجي علمي را داشته‌اند. «زنجيره‌هاي تأمين، مديريت زنجيره تأمين، صنعت»، «ورزش، دانشجويان، قهرمانان»، «آب، منابع آب و مديريت آب»، «رسانه، اخبار، روزنامه‌نگاري»، «توجه، مغز، يادگيري»، «اينترنت، دانشجويان» و نيز «مسكن، محله، اعيان ‌سازي» ازجمله موضوعاتي هستند كه ايران در آن‌ها داراي مزيت نسبي است. يافته‌ها نشان داد كه بروندادهاي علمي كشور در زيرحوزه رسانه بسيار پايين است. بعدازآن، سهم جامعه‌شناسي اندك است. ضمن اينكه درمجموع كشور ازنظر حوزه‌هاي موضوعي برجسته  نيز جايگاه مناسبي ندارد.نتايج: يافته‌هاي اين مطالعه دو رويكرد يا گام متفاوت را پيش روي سياست‌گذاران، مديران و برنامه‌ريزان حوزه علم و فناوري كشور، به‌ويژه در حوزه علوم اجتماعي قرار مي‌دهد: نخست اينكه بر مزيت‌هاي رقابتي خود تكيه و آن‌ها را تقويت كنند. دوم اينكه در حوزه‌هايي كه سهم كمّي و كيفي اندكي براي كشور وجود دارد سرمايه‌گذاري كنند و آن‌ها را به بلوغ نسبي برسانند. اين رويكردها مي‌تواند در سطح خرد يا در سطح كلان زيست‌بوم علم و فنّاوري كشور اتخاذ و پيگيري شود.اصالت و ارزش:استفاده از پايگاه‌هاي استنادي راهبردي از جمله سايول، امكان بررسي حوزه‌هاي مختلف را از منظري كلان و در راستاي خط‌ مشي ‌گذاري و شناسايي مزيت‌هاي رقابتي فراهم مي‌آورد.