راستي‌آزمايي تفكر پارامتريك به‌كار رفته در مراكز اقامتي معماري ايراني- اسلامي؛ نمونه‌‌هاي موردي: كاروانسراي مادرشاه، نطنز و جم

تاريخ معماري ايراني- اسلامي هميشه مملو از شگفتي و آثار باشكوهي بوده كه هنرمندان اين سرزمين با بهره جستن از دانش هندسه و اصول آن به خلق آن‌ها دست يافته‌اند. هندسه در طراحي اين آثار زبان مشترك تمام معماران بوده ‌است. از طرفي با پيشرفت تكنولوژي و ظهور دانش نوين هندسه روش‌هاي طراحي جديدي پا به عرصه ظهور گذاشته‌اند. معماري پارامتريك يكي از رويكردهايي است كه بررسي رابطه ميان توده‌ها و شكل‌هاي پيچيده را در فضاي رايانه ميسّر مي‌سازد. با توجه به اصول و قواعدي كه براي اين رويكرد توسط صاحب‌نظران ارائه شده‌است، به نظر مي‌رسد شكل‌گيري اين آثار منتج از بكارگيري تفكّر طراحي پارامتريك از برنامه‌ريزي تا طراحي بوده است. بررسي اين اصول در دانش معماري به دليل گستردگي و تنوع در حوزه‌هاي مختلف آن از جمله بخش‌هاي عملكردي، سازه‌اي و ...، كاري بس دشوار است، به همين خاطر پژوهش پيش‌رو اين فرآيند را در اقامتگاه‌هاي موقت (كاروانسراها) بررسي مي‌كند. هدف از پژوهش كنترل و بازآفريني قواعدي است كه هنرمندان ما به صورت كاملاً اصولي و مطابق با معيارها و شرايط موجود بكار برده‌اند تا آثار شگرفي كه پاسخگوي نيازهاي عصر خود باشد، به وجودآورند. در همين راستا با استفاده از نرم‌افزار گرس‌هاپر، پارامتروار بودن اين بناها كنترل شده است. داده‌هاي اين تحقيق بر اساس مطالعات كتابخانه‌اي و روش محاسباتي در راستاي بازشناسي بخشي از اصول هندسي و رياضي به‌كار رفته در طرح پلان‌هاي كاروانسراهاي شاخص برون شهري انجام پذيرفته است. نتايج پژوهش در بررسي نمونه‌هاي موردي نشان مي‌دهد كه استفاده از چنين روش‌شناسي مبتني بر قاعده با تكنيك‌هاي توليد طراحي هندسي معماري ايراني- اسلامي مطابقت دارد و با معرفي پارامترهاي تشكيل‌دهنده و الگوريتم‌سازي در فضاي نرم‌افزار گرس‌هاپر، پارامتروار بودن كلّيت پلان كاروانسراهاي برون‌شهري چهارايواني تاييد مي‌شود. اين نتيجه‌گيري را مي‌توان براي پلان كاروانسراها و كاربري‌هاي مشابه به مانند مدرسه در سبك‌هاي ديگر مثل دو ايواني و چندضلعي نيز بسط داد.