توسعه مدل گردشگري اجتماع‌محور در ايران: پژوهشي مبتني بر مرور سيستماتيك و نظريه داده بنياد

گردشگري اجتماع‌محور با هدف شامل نمودن جوامع محلي در توسعه گردشگري و به دنبال توزيع عادلانه منافع است اما اجراي آن با چالش‌هايي روبرو است. بنابراين، پيش از اتخاذ اقدامات بايد به شناسايي علت‌ها، زمينه‌ها و مداخله‌گرها مبادرت نمود زيرا هر جامعه‌اي، با مسائل متفاوتي روبرو بوده و از اتخاذ رويكرد اجتماع‌محور نيز نتايج متفاوتي كسب خواهد نمود. درهرحال، تاكنون مدلي جامع براي توسعه گردشگري اجتماع‌محور متناسب با شرايط كشور ارائه نشده است. بدين منظور، مطالعه حاضر با تلفيق روش‌هاي تحليل سيستماتيك و داده‌بنياد به ارائه اين مدل پرداخته است. چهار پايگاه نمايه كننده مقالات انتخاب و با استفاده از چك‌ليست پريزما و راهنماي ارزيابي انتقادي، 55 مقاله به‌دست‌آمده به‌دقت تحليل شدند. نتايج نشان مي‌دهند كه سطح توسعه زيرساختي و اقتصادي مقصد و ادراك ساكنان از توسعه گردشگري شرايط علي گردشگري اجتماع‌محور را شكل مي‌دهند. همچنين، انسجام، همبستگي، هماهنگي بين ذي‌نفعان و تعهدات مكاني و اجتماعي زمينه‌ساز تمايل به مشاركت ساكنان محلي در توسعه گردشگري است. درهرحال، صرف وجود اين زمينه‌ها به معناي تحقق گردشگري اجتماع‌محور نيست. در ايران به دليل ساختار برنامه‌ريزي متمركز و بالا به پايين، دولت و رهبري در سطوح كلان و خرد مي‌توانند سبب تقويت يا تضعيف اين زمينه‌ها گردند. بدين ترتيب، توسعه گردشگري اجتماع‌محور در كشور مستلزم اقدامات و استراتژي‌هاي سياستي، اجتماعي، اقتصادي و فني است كه به حصول پيامدهاي آن شامل پايداري و تصوير مقصد ياري رساند. نتايج به طرح‌هاي كه هدف آن‌ها توسعه گردشگري اجتماع‌محور است كمك مي‌كنند تا در صورت ناكامي شرايطي كه بايد كنترل يا دست‌كاري شوند را شناسايي نمايند.