گونه‌شناسي عوامل تكفير در آثار عالمان اهل‌سنت و وهابيت بر اساس خاستگاه كلامي و فقهي

اصلي‌ترين معيار مذاهب اسلامي براي تكفير، انكار ضروري دين است كه به عنوان تكفير صحيح شناخته مي‌شود. در نقطه مقابل، تكفير نادرست وجود دارد كه هيچ‌يك از ضروريات دين، انكار نشده است، اما به جهت جهل به مذهب خود يا مذهب طرف مقابل و يا جعل مبناي غيراسلامي، اموري كه كفر محسوب نمي‌شود، به عنوان كفر قلمداد گشته است. مهم‌ترين عناوين تكفير نادرست را مي‌توان دوازده مورد دانست كه به دو قسم مطابق با مبنا و غير مطابق با مبنا تقسيم مي‌شود. تكفيرهاي غير مطابق با مبنا عبارت‌اند از: انكار خلافت خلفا، ارتداد و سبّ صحابه، قذف عايشه، تحريف قرآن، غلو در حق اهل‌بيت(ع)، علم غيب و عصمت ائمه(ع)، خائن‌انگاري فرشته وحي، بداء و رجعت. اين عوامل، از مواردي هستند كه تكفير بر اساس آن، با مبناي اهل‌سنت سازگار نيست. بنابراين با معرفت افزايي و تعامل سازنده ميان مذاهب اسلامي، امكان رفع اين تكفيرها وجود دارد، اما تكفير مسلمانان توسط وهابيت به جرم عبادت غير خدا، مطابق مبناي آنان در شرك‌انگاري توحيد مسلمانان است و راهي براي اصلاح آن جز دست‌شستن از مباني اين فرقه وجود ندارد. بر پايه اين تقسيم، مي‌توان وهابيت را فرقه تكفيري دانست كه تكفير مسلمانان، جزو مباني اعتقادي آنان است.