ارزيابي نظريه جابري در تغيير عصريِ گفتمان قرآن

محمد عابد جابري، يكي از نوگرايان معاصر عرب است كه با تأثيرپذيري از انديشمندان فرانسوي و با تكيه بر روش هاي نوين پژوهشي، به ويژه در حوزه معرفت شناسي، به انتقاد از متون اسلامي، از جمله قرآن پرداخته است. با توجه به آسيب هايي كه رويكرد انتقادي وي درباره قرآن دارد، تحقيق پيش رو بر آن شد تا با روش توصيفي، تحليلي به تبيين و نقد مباني و ديدگاه هاي وي درباره تغيير عصريِ گفتمان قرآن بپردازد. طبق بررسي انجام شده، ديدگاه هاي جابري در دو حوزه مباني و ديدگاه عبارت‌اند از: 1. بين متون غير هم عصر، گسست معرفتي وجود دارد؛ 2. لازم است، با قرار دادن هر متن در بستر تاريخي خود، به كشف ساختار اجتماعي و سياسي مولّدِ گفتمان آن متن و در نهايت به قرائت انتقادي از گفتمان آن اهتمام ورزيد؛ 3. قرآن به حسب شرايط محيطي جامعه عرب نازل شده است؛ 4. مفاهيم و انديشه هاي قرآن بر اساس عرف عام و عربي فهم مي‌شود؛ 4. احكام قرآن با گذر زمان قابل تغييرند. مباني و ديدگاه هاي مذكور از جهاتِ عدم قطعيت وجود گسست در ساختارهاي معرفتي، هم نوايي با انديشه‌هاي جبرگرايانه، اتكا به پيش‌فرض هاي اومانيسمي، عدم تأثيرپذيري قرآن از شرايط محيطي به رغم توجه به آن، اشتمال قرآن بر مفاهيم و انديشه هايي نو و بديع و داير مدار مصلحت و حكمت بودن احكام قرآن در همه اعصار نقد مي شود.