تهيه نقشه هاي توزيع مكاني آلاينده‌هاي فلزات سنگين در خاك‌هاي حوضه سد البرز در استان مازندران

انباشتگي فلزات سنگين در خاك يكي از چالش هاي زيست محيطي است كه زندگي گياهان، حيوانات و انسان ها را تهديد مي نمايد. در اين تحقيق تهيه نقشه هاي پراكنش فلزات سنگين (كادميم، سرب، نيكل، روي، آهن، منگنز و مس) و ارزيابي وضعيت آلودگي در اراضي زراعي حوضه زير سد البرز در استان مازندران انجام شد. براي اين منظور تعداد 215 نمونه خاك مركب سطحي از عمق 30-0 سانتي متري تهيه گرديد. مقدار عناصر كادميم، سرب و نيكل با عصاره گير Na2EDTA 0.05 مولار و مقدار ساير عناصر شامل روي، مس، آهن و منگنز قابل جذب با عصاره گير DTPA عصاره گيري و با دستگاه جذب اتمي اندازه گيري شد. پس از بررسي نرمال بودن داده ها، بهترين مدل نيم تغييرنما بر اساس كمترين مقدار خطاي برازش انتخاب شد. نقشه هاي توزيع مكاني به روش كريجينگ معمولي در محيط GIS تهيه شد. نتايج نشان داد كه بهترين مدل هاي نيم تغييرنما براي داده هاي مورد بررسي، مدل هاي كروي و نمايي بوده است. ميانگين غلظت فلزات سنگين مضر گياه شامل كادميم، سرب و نيكل در خاك هاي منطقه به ترتيب 0.6، 11.5 و 4.9 ميلي گرم در كيلوگرم مي باشد كه كمتر از حد اكثر غلظت مجاز است. ميانگين غلظت ساير فلزات سنگين مورد نياز گياه شامل روي، مس، منگنز و آهن در خاك هاي منطقه به ترتيب 1.13، 3.9 و 14.8 ميلي گرم در كيلوگرم مي باشد كه نه تنها كمتر از حد اكثر غلظت مجاز است بلكه در برخي مناطق كمبود عنصر روي و منگنز مشاهده شد. همبستگي بين سه عنصر كادميم، سرب و نيكل معني دار و مثبت بود. بين درصد آهك خاك با كادميم، سرب، نيكل و روي ارتباط منفي و معني دار وجود دارد. با افزايش آهك خاك، تحرك فلزات سنگين كادميم، سرب، نيكل و روي به شدت كاهش يافته و موجب رسوب آنها در خاك مي شود.