تحليل جلوه‌هاي خشونت نمادين در رمان «زوال كلنل» از ديدگاه نظريۀ جامعه‌شناختي پي‌ير بورديو

«زوال كلنل»، رماني سياسي از محمود دولت‌آبادي است كه به‌ روايت زندگي يك افسرِ سابقِ ارتشِ شاهنشاهي ملقب به «كلنل» مي‌پردازد. هريك از فرزندان كلنل با گرايش‌هاي سياسي متفاوت، در گذر از انقلاب 1357 به سرنوشت تلخي دچار مي‌شوند. در اين رمان، فضايي تيره‌وتار و خفقان‌آور حاكم است كه سيطرۀ امنيتي و ايدئولوژيكي دولت‌هايي تماميت‌خواه را نشان مي‌دهد. بر اساس نظريۀ پي‌ير بورديو، جامعه‌شناس فرانسوي، دولت در قامتِ يك اَبرميدان و فراسرمايه با بهره‌گيري از دو ابزار قدرت؛ خشونت فيزيكي (زور) و خشونت نمادين (دروني كردن روابط سلطه)، به حاكميت خود مشروعيت مي‌بخشد. بورديو برخلاف همۀ صاحبنظران، خشونت نمادين را به‌عنوان نيمۀ پنهان دولت، مهم‌ترين عامل سلطۀ دولت مي‌شمارد و ريشۀ آن را در باورها و ضمير ناخودآگاه عاملان اجتماعي مي‌داند. هدف اين مقاله، بررسي و تحليل اين رمان بر اساس نظريات جامعه‌شناختي پي‌ير بورديو است تا با رويكردي بينارشته‌اي (جامعه‌شناسي و ادبيات) و روشي توصيفي-تحليلي و با بهره‌گيري از مباني نظريۀ پي‌يربورديو به تأثيرات روابط سلطه به‌ويژه خشونت نمادين در اين اثر بپردازد. بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش، در اين رمان با جلوه‌هايي از خشونت نمادين مواجه هستيم كه حاصل دروني شدن قواعد سلطه و در نتيجه همدستي و سلطه‌پذيري شخصيت‌هاي رمان است. اين فضا چنان عرصه را بر شخصيت‌هاي اصليِ داستان تنگ مي‌كند كه آن‌ها را به مرز فروپاشي دروني مي‌رساند.