ارزيابي تعاريف گوناگون از معجزه

ارائه تعريفي قابل دفاع از معجزه، يكي از مسائل اساسي در الهيات اديان و فلسفه دين تحليلي بوده است. در اين مقاله، با نگاهي به تعاريف فيلسوفان و الاهيدانان مسيحي و مسلمان، با تفكيك مقام تعريف معجزه از تبيين آن، با ارزيابي تعاريف گوناگون از معجزه با تكيه بر ملاك‌هاي نگاه واقع‌رايانه/ ناواقع‌گرايانه، تفكيك تعاريف حدي و رسمي، سادگي، سازگاري با معرفت‌هاي پس‌زمينه‌اي، نشان داده شده كه اولاً، تعاريف واقع‌گرايانه بر تعاريف ناواقع‌گرايانه ترجيح دارند و با نگاه مؤمنان سازگارند. ثانياً، اگرچه تعاريف حدي بر رسمي ترجيح دارند، ولي هيچ‌كدام تعريف حدي تامي از معجزه ارائه نكرده‌اند و در مجموع، ميتوان گفت مؤلفه خرق عادت در تعاريف الاهيدان و فيلسوفان مسيحي و مسلمان، و نقض قوانين طبيعت در تعريف هيوم، تعريفي ناقص ارائه كرده‌اند كه از اين حيث، بر ديگر تعاريف ترجيح دارند. ثالثاً، طبق ملاك سادگي، تعاريف تفاوت زيادي با همديگر ندارند، زيرا هر يك از جنبه‌هاي گوناگون، از سادگي برخوردارند. رابعاً، طبق ملاك سازگاري با معرفت‌هاي پس‌زمينه‌اي، تعريف هيوم با معرفت‌هاي پس‌زمينه‌اي در دوره معاصر سازگار است. بنابراين، اگرچه با تكيه ملاك‌هاي فوق، مي‌توان تعريف هيوم را ترجيح داد، اما اشكال تعريف وي اين‌است كه هيچ‌گاه به قوانين طبيعت دسترسي نيست و تنها از راه نظريه‌هاي علمي مي‌توان بدان‌ها دست يافت و نظريه‌هاي علمي هم همواره در حال تغييرند. بنابراين، بنظر مي‌رسد نتوان تعريفي از معجزه ارائه داد كه بتوان به‌مدد آن، به سرشت معجزه دست يافت و همان‌طور كه قرآن توصيه كرده است، بايد معجزات را به‌مثابه آيات و نشانه‌هاي خداوند نگريست.