تحليل انتقادي گفتمان دعاي صباح امام علي (ع) بر اساس الگوي نورمن فركلاف

گفتمان انتقادي نوعي روند تكويني تحليل گفتمان است كه در آن با عبور از سطح توصيف گفتمان به چرايي توليد متن توجه مي شود. در همين راستا در پژوهش حاضر با رويكرد توصيفي-تحليلي بر اساس الگوي تحليل گفتمان انتقادي نورمن فركلاف تلاش مي شود به گفتمان كاوي انتقادي دعاي صباح امام علي (ع) در سه سطح توصيف، تفسير و تبيين پرداخته شود و ضمن بررسي جنبه هاي ادبي مناجات، گفتمان هاي غالب و پوشيده متن را كه كمتر به آن ها توجه شده، مورد تحليل قرار دهد. در سطح توصيف در جملات با وجوه خبري، با قطع و يقين به بيان موقعيت گفتماني پرداخته‌شده كه بيانگر ميزان تعهد نويسنده به گزاره هاست و اين متن به عنوان ابزاري قاطع براي ارسال پيام است. در بعضي عبارات قصد نويسنده براي انگيزش مخاطب نيست؛ بلكه نوعي انتظار، حسرت و اندوه را نشان مي دهد. اين پژوهش سعي مي‌كند به اين دو پرسش پاسخ دهد كه مهم‌ترين موضوعات مطرح‌شده در دعاي صباح براساس نظريه‌ نورمن فركلاف كدامند و امام (ع) چگونه توانسته است با استفاده از كلمات اين موضوعات را منتقل كند؟ نتايج اين تحقيق گوياي اين است كه ايدئولوژي غالب در گفتمان در موضوع بيان عظمت خداوند و قدرت و حكمت او در خلق نعمت هاي عظيم، يگانگي خداوند و توحيد، بخشندگي و رحمت، تفويض امور به خداوند و مناجات و راز و نياز با خدا خلاصه شده است. بر اين اساس، بيشترين حجم واژگان دعاي صباح براي انتقال معنايي متناسب با اين ايدئولوژي انتخاب شده است و با توجه به مفهوم دعا، دايره واژگاني امام (ع) نيز بيشتر مربوط به دعا و مناجات است.