چند معنايي و گونه‌هاي آن در غزليات خواجو

خواجوي كرماني در غزليات خود از تمهيدات و ابزار‌هاي بلاغي مختلفي براي گسترش دامنۀ معنا استفاده كرده است كه در بلاغت معاصر آن‌ها را زيرمجموعۀ صنعت ايهام مي‎دانند و مي‌توان گفت با مقوله‌هاي تزئيني ايهام، از جمله ايهام تناسب، ايهام تبادر، ايهام تضاد، ايهام ترجمه، ايهام ترادف و... تفاوت دارند. گونه‎هاي مختلف اين شگردها عبارت‎اند از: ايهام لفظي، ايهام مجازي، ايهام كنايي، ايهام ساختاري، ايهام چندگانه‌خواني، ايهام اضافي و ايهام استخدامي. مسأله‎اي كه در اين مقاله به روش تحليلي‌‌توصيفي بدان پرداخته مي‎شود، آن است كه خواجوي كرماني، در غزليات خود از كدام‎ گونه‎هاي ايهام براي بالابردن ظرفيت معنايي سخنانش سود جسته است؟ و ترتيب فراواني استفاده از اين شگردهاي ايهامي در كلام او چگونه است؟ پس از ارائۀ تعاريف ايهام در بلاغت گذشته و معاصر و بررسي گونه‎هاي ايهامي منجر به چندمعنايي، بر مبناي بررسي جامع غرليات خواجو، اين نتايج به دست آمد: نخست، خواجو در غزل‌هايش، به‌جز ايهام چندگانه‌خواني، از همۀ گونه‎هاي معناساز ايهام، استفاده كرده است؛ دوم، از ميان انواع ايهام چندمعنايي، استخدام را بيشتر و ايهام اضافي را كمتر از گونه‌هاي ديگر به كار برده است. ديگر گونه‌هاي ايهامي به‌كاررفته در غزليات خواجو، به ترتيب، عبارت‎اند از: ايهام لفظي، ايهام كنايي، ايهام ساختاري، ايهام مجازي و ايهام اضافي.