ارزيابي برهمكنش ژنوتيپ و محيط بر عملكرد دانه و پايداري عملكرد لاين‌هاي اميدبخش جو (.Hordeum vulgare L) با استفاده از مدل AMMI و آماره‌هاي پايداري

آزمايش هاي چندمحيطي و تجزيه برهمكنش ژنوتيپ و محيط نقش مهمي در برنامه هاي به نژادي مرتبط با معرفي ارقام پرمحصول و پايدار مناسب كشت در مناطق مختلف دارند. در اين تحقيق، 18 لاين اميدبخش جو همراه با دو رقم اكسين و گلچين (شاهد) در پنج ايستگاه تحقيقاتي اهواز، داراب، زابل، گنبد كاووس و مغان به مدت دو سال زراعي (01-1400 و 02-1401) مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس داده ها با استفاده از مدل اثرات اصلي افزايشي و اثر متقابل ضرب پذير (AMMI) نشان داد كه اثر محيط، ژنوتيپ و برهمكنش بين آن ها بر عملكرد دانه لاين‌هاي اميد بخش جو معني دار بود. بيشترين سهم تغييرات عملكرد دانه توسط اثر محيط و برهمكنش ژنوتيپ و محيط توجيه شد. سه مؤلفه نخست 68/9درصد از كل تغييرات برهمكنش ژنوتيپ و محيط را توجيه كردند. نتايج مقايسه ميانگين‌ها نشان داد كه لاين‌هاي اميدبخش شماره 14، 3، 10 و 17 به‌ترتيب با 4960، 4920، 4750 و 4670 كيلوگرم در هكتار، داراي عملكرد دانه بالاتري نسبت به ارقام شاهد و ساير لاين‌هاي اميدبخش بودند. بر اساس آماره هاي پايداري مبتني بر مدل AMMI، لاين 17 و بر اساس آماره هاي مبتني بر مدل پيش‌بيني‌هاي خطي نااريب (BLUP)، لاين‌هاي 1، 3، 10، 14 و 17 به‌ترتيب بيشترين پايداري عملكرد دانه را داشتند. با توجه به باي‌پلات دوطرفه عملكرد دانه و شاخص ميانگين وزني نمرات مطلق (WAASB)، لاين‌هاي جو مورد بررسي در چهار ربع گروه بندي شده و لاين‌هاي 3، 10 و 17 در گروه لاين‌هاي با پايداري عملكرد دانه بالا قرار گرفتند. نتايج اين پژوهش نشان داد كه لاين‌هاي اميدبخش 4 و 14 داراي سازگاري خصوصي به مناطق شمالي (مغان و گنبدكاووس) و لاين‌هاي اميدبخش 3 و 10 داراي سازگار خصوصي به مناطق جنوبي (زابل، اهواز و داراب) در اقليم گرم بودند. پژوهش‌هاي تكميلي روي اين لاين‌هاي اميد بخش براي انتخاب و معرفي  برخي از آنها به‌عنوان ارقام جديد و يا استفاده از آنها در برنامه هاي  ملي به نژادي جو ، پيشنهاد مي‌شود.