بررسي منشأ و مكانيسم‏هاي كنترل‏كننده كيفيت منابع آب زيرزميني آبخوان دشت اروميه با استفاده از روش‏هاي هيدروژئوشيميايي و نمودارهاي تركيبي

نظر به تأمين بخش قابل توجهي از آب موردنياز مصارف مختلف، از طريق منابع آب زيرزميني، شناخت وضعيت هيدروژئوشيمي، عوامل مؤثر و همچنين ميزان غلظت املاح و يون‌هاي محلول در آن از اهميت به سزايي برخوردار است. در اين مطالعه عوامل مؤثر بر وضعيت هيدروژئوشيميايي آبخوان اروميه واقع در حوضه آبريز درياچه اروميه، با استفاده ميانگين 15 ساله آناليزهاي هيدروشيميايي پارامترهاي كيفي منتهي به سال آبي 1401-1400 با تواتر اندازه‌گيري ماهانه و از طريق نسبت‌هاي يوني، نمودار گيبس و تركيبي، نمودارهاي پايپر و چادها مورد بررسي قرار گرفت. نتايج حاصل از نسبت‏‌هاي يوني، نشان داد كه يون سديم محلول در آبخوان اروميه داراي دو منشأ تبادلات يوني مستقيم و تبادلات يوني معكوس، يون منيزيم ناشي از سه منشأ فرآيند هوازدگي دولوميت، انحلال دولوميت-سنگ آهك و انحلال دولوميت، يون سولفات داراي منشأ غيرطبيعي و متأثر از كودهاي كشاورزي و دفع فاضلاب‌‏هاي جذبي بوده ‏است. همچنين، نتايج حاصل از نسبت‏‌هاي يوني نشان داد كه درياچه اروميه و پديده نفوذ آب شور درياچه تأثيري در كيفيت منابع آب زيرزميني آبخوان مورد مطالعه نداشته ‏است كه نتايج حاصل با استفاده از نمودار چادها مورد تأييد قرار گرفت. نوع عملكرد واكنش‌هاي متقابل بين آب-سنگ كه بوسيله نمودارهاي گيبس مورد تأييد قرار گرفته بود از نظر تبادلات يوني مستقيم و معكوس با استفاده از شاخص كلروآلكالين و نمودارهاي تركيبي مورد بررسي و نتايج نشان داد كه در زيرحوضه شهرچاي تبادلات يوني معكوس و در ساير زيرحوضه‏‌ها، تبادلات يوني مستقيم غالب بوده است. به نظر مي‌‏رسد وجود سد مخزني شهرچايي در اين زيرحوضه، باعث رفتار متفاوت هيدروشيميايي منابع آب زيرزميني نسبت به ساير زيرحوضه‌‏هاي آبريز آبخوان اروميه شده ‏است. مدل‌سازي ژئوشيميايي آبخوان با استفاده شاخص‌هاي اشباع، حاكي از محيط شيميايي مناسب براي انحلال هاليت، اندريت و ژيپس (شاخص اشباع منفي) و رسوب‌گذاري دولوميت، كلسيت و آراگونيت (شاخص اشباع مثبت) داشت. استفاده از نمودارهاي پايپر و چادها نشان داد كه تيپ بي‏كربنات كلسيم و منيزم غالب‏ترين تيپ و رخساره هستند.