هنجارگريزي معنايي در سوره‌هاي زخرف و دخان

با ظهور مكتب فرماليسم توسط زبان‌شناسان روسي، مباحثي چون آشنايي‌زدايي، برجسته‌سازي و هنجارگريزي در نقد صورتگرا مطرح شد كه طي آن، شكل و ساختار سخن ادبي از ديگر سخن، متمايز مي‌شود؛ امري كه سبب شده تكنيك‌هاي هنري قرآن كريم بيشتر مورد توجه قرار گيرد. از اين نظرگاه، قرآن با پرهيز از سخنان تكراري، كليشه‌اي و ملال‌آور، دست به ابتكار زده و با جابه‌جايي، حذف و جايگزيني كلماتي خاص، توانسته تا با رمزآلود ساختن كلام و درنتيجه طولاني‌شدن فرايند ادراك، حس كنجكاوي را در مخاطب برانگيخته و وي را به كشف مفاهيم نهفته‌اش سوق دهد. اين پژوهش بر آن است تا با روش توصيفي-تحليلي، به بررسي نقش الفاظ در ايجاد هنجارگريزي به‌منظور القاي مفاهيم خاص بپردازد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه تركيب‌ها و هم‌نشيني‌هاي غير عادي (تشبيه، تجسيد، حس‌آميزي و تناقض‌نما) و جابه‌جايي و جانشيني صورت‌هاي زبان (مجاز، استعاره)، منجر به خروج از هنجارهاي دلالت و معنا گرديده و در نتيجه، فرايند ادراك پيام را با تأخير مواجه نموده و زمينه تدبر در آيات را فراهم ساخته است. همچنين در سوره‌هاي زخرف و دخان، هر دو نوع مبالغه، يعني مبالغه وصفي و مبالغه در صيغه ديده مي‌شود كه در گسترش و سيلان معناي مورد نظر، مفيد واقع شده است.