بازخواني آراء مفسران قرآن از مفهوم «اثخان» با تأكيد بر آيه 67 سوره انفال

مشتقّات واژه «اثخان» در قرآن تنها دومرتبه و درباره حكم اسارت، به‌عنوان يكي از احكام و فنون جنگي به‌كار رفته است. تفاوت ظاهري حكم موجود در دو آيه «ما كانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْري‏ حَتَّي يُثْخِنَ فِي الْأَرْضِ تُريدُونَ عَرَضَ الدُّنْيا وَ اللَّهُ يُريدُ الآخِرَةَ وَ اللَّهُ عَزيزٌ حَكيمٌ» (انفال: 67) و «فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا....» (محمد: 4)، ظهور عتاب در سياق و نيز دريافت متفاوت از مفهوم «اثخان» و كمّ و كيف آن، سبب شده مفسّران قرآن برداشت‌هاي گوناگون و گاه متناقضي از اين آيات ارائه دهند؛ گرچه دامنه تضارب آراي تفسيري در آيه 67 سوره انفال گسترده‌تر است. اين پژوهش با تحليل و نقد آراي مفسّران در اين موضوع و با توجه به مفهوم «اثخان» [كُشت‌وكشتار شديد يا مغلوب شدن دشمن]، زمان نزول اين دو آيه‌ و نيز واكاوي قراين لحن آيات، تلاش نموده تفسيري منسجم از اين دو آيه ارائه ‌دهد و در پايان باورمند گرديده كه دو آيه حاوي «اثخان»، بر مضموني مشترك دلالت دارند و مفهوم «اثخان»، غلبه قدرتمندانه و پيروزي در ميدان جنگ است كه پس از آن، اسيرگرفتن جايز مي‌گردد. همچنين در اين آيات، قرينه‌اي براي حمل سياق بر عتاب و سرزنش وجود ندارد و لحن هر دو آيه همراه با هشدار است.