واكاوي عوامل مؤثر بر مناسبات سياسي - نظامي سلجوقيان عراق با اتابكان زنگي موصل و شام

حاكميت همزمان انديشه هاي ملك‏داري اسلامي– ايراني و سنت هاي اجتماعي تركان در عرصۀ سياسي ايران عصر سلجوقي، شرايطي را به وجود آورد كه در كنار حكومت متمركزي كه توسط اين خاندان پايه گذاري شد، به تدريج دودمان هاي اتابكي نيز در گستره قلمرو سلجوقيان شكل گرفت. اتابكان زنگي موصل و شام (521 – 619 ق) از جمله زودپاترين اين دودمان ها بود كه در سال 521 ق توسط عمادالدين زنگي (521 – 541 ق) در سرزمين جزيره و شام تأسيس شد. در چنين ساختار سياسي ضرورت برقراري مناسباتي ميان حكومت مركزي و دودمان هاي اتابكي كه تحت نظر سلاطين سلجوقي به صورت نيمه مستقل به حيات خويش ادامه مي دادند، به وجود آمد. در دورۀ 69 ساله همزماني ميان حكومت سلجوقيان عراق و اتابكان زنگي، مناسباتي ميان طرفين شكل گرفت كه غالباً جنبه سياسي داشت. پژوهش حاضر تلاش دارد با استفاده از روش توصيفي – تحليلي و بهره گيري از منابع كتابخانه اي عوامل مؤثر بر شكل گيري اين مناسبات و شيوه تأثيرگذاري اين عوامل بر روابط دو حكومت را مورد بررسي قرار دهد. يافته ها نشان مي دهد كه عواملي همچون خلافت عباسي، جنگ هاي صليبي و منازعات جانشيني سلجوقيان عراق موجب شكل گيري مناسبات ميان سلجوقيان عراق و اتابكان زنگي شده بود. اين عوامل  موجبات تحول در مناسبات دو حكومت از مرحله واگرايي به همگرايي و بالعكس را فراهم آورده بود.