ارزيابي اثر مسيرهاي تردد دام بر تنوع گونه‌هاي گياهي زيراشكوب و خصوصيات خاك در جنگل‌هاي زاگرس

مقدمه: فعاليت هاي جوامع محلي از جمله دامداري ممكن است به طور مستقيم و غيرمستقيم سبب تغييراتي در ويژگي هاي كيفي خاك شود. ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿـﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﺮرﺳﯽ اثرهاي تردد دام بر تنوع گياهي زيراشكوب و ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ، ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و زﯾﺴﺘﯽ ﺧﺎك در يك مسير دائمي تردد دام در قسمتي از جنگل هاي زاگرس (دلفان-لرستان) انجام گرفت.مواد و روش ها: نمونه برداري از خاك روي مسير براساس طرح منظم تصادفي انجام گرفت. در مسير مالرو با نقطۀ شروع تصادفي ده قطعه نمونۀ يك مترمربعي با فواصل 100 متري پياده شد. در هر قطعه نمونه سه نمونه خاك از عمق 15 سانتي متري جمع آوري شد. به‌موازات مسير تحت بررسي، در عرصۀ جنگل (دست‌كم 100 متر فاصله از مركز مسير) ده قطعه نمونه با فواصل 100 متري پياده و نمونه هاي خاك جمع آوري شد. به منظور بررسي شاخص هاي تنوع زيستي، فهرست و تعداد گونه هاي علفي زيراشكوب در قطعه نمونه هاي يك متر مربعي بررسي شدند. خصوصيات خاك شامل ويژگي هاي فيزيكي (بافت و وزن مخصوص ظاهري خاك)، شيميايي (كربن آلي، نيتروژن، فسفر، پتاسيم، كلسيم، منيزيم، سديم، واكنش و هدايت الكتريكي خاك) و زيستي (كرم هاي خاكي) نيز محاسبه شدند.يافته ها: نتايج نشان داد كه از نظر خصوصيات فيزيكي، بافت خاك در مسير مالرو و عرصۀ جنگل يكسان است (بافت خاك شني- لومي). درحالي كه وزن مخصوص ظاهري اختلاف معني داري نشان داد و مقدار آن در مسير مالرو (2.2 گرم بر سانتي متر مكعب) بيشتر از عرصۀ جنگل (1.53 گرم بر سانتي متر مكعب) بود. مقادير نيتروژن، فسفر، پتاسيم، كربن و مواد آلي در عرصۀ جنگل (به ترتيب 0.78، 2.40، 7.29، 5.82 و 10.78 درصد) بيشتر از مسير مالرو (به ترتيب 0.67، 1.39، 5.46، 1.60 و 2.96 درصد) بود. در مقابل، مقادير كلسيم و منيزيم خاك در مسير مالرو (به ترتيب 0.29 و 0.00085 درصد) بيشتر از عرصۀ جنگل (به ترتيب 0.26 و 0.00082 درصد) بود. در خصوص واكنش خاك، هدايت الكتريكي و سديم اختلاف معني داري بين عرصۀ جنگل و مسير مالرو مشاهده نشد. همچنين بررسي ماكروفون خاك نشان داد اختلاف معني داري بين بيشتر مشخصه هاي ماكروفون بين عرصۀ جنگل (فراواني در متر مربع = 30.6، زي تودۀ تر = 2.05 گرم در متر مربع، زي تودۀ خشك = 1.28 گرم در متر مربع) و مسير مالرو (فراواني در متر مربع = 13.1، زي تودۀ تر = 1.38 گرم در متر مربع، زي تودۀ خشك = 0.81 گرم در متر مربع) وجود دارد. بررسي تنوع گياهي زيراشكوب نشان داد كه شاخص غناي مارگالف و شاخص هاي تنوع شانون- وينر، بريلوئين و N هيل در عرصۀ جنگل بيشتر از مسير مالرو بود.نتيجه گيري: نتايج كلي اين پژوهش نشان داد كه تردد دام در مسيرهاي مالرو، اثرهاي منفي چشمگيري بر خصوصيات خاك و پوشش گياهي دارد.