جايگاه نشانه شناختي حكمت اشراق در وحدت كالبدي مساجد (نمونه موردي: مسجد امام اصفهان)

سهروردي، پايه‌گذار حكمت اشراق و بنيان‌گذار وحدتي در قلمرو نور بود كه آن را «وحدت حقيقت» و نور را «حقيقت واحد» نام نهاد. براساس اين ديدگاه تمام كثرت‌هاي عالم، با سلسله مراتبي از عوالم نوراني، در احاطه همين حقيقت واحد مي‌باشند. از آنجاكه حكمت و هنر، هر دو به زبان رمز بيان مي‌شوند و سرچشمه اي واحد دارند و حكمت اشراق به عنوان فلسفه‌اي نور محور، بنياد هنر اسلامي- اشراقي به شمار مي آيد؛ از اين رو ديدگاه سهروردي در خصوص رمز وحدت در مراتب نور (وحدت معنا)، حاوي ظرايفي است كه مي‌توان بر پايه آن‌ها به اصولي در خصوص حضور اصل وحدت در نشانه هاي كالبدي (وحدت صورت) معماري اسلامي دست يافت. به بياني ديگر، نور در حكمت اشراق،  به عنوان حقيقت واحد، رمزي است كه مي‌تواند به مثابه مظهر سلسله مراتب عوالم نوراني و با واسطه عالم نوراني مثال، آثار معماري را در قالب جلوه‌گاه حضور حقيقت، به نشانه هايي براي رمزگشايي معاني نهفته در لايه‌هايي متحد فضاها بدل نمايد. از اين رو در ميان آثار معماري دوران اسلامي، از يك سو معماري مساجد با توجه به قابليت هاي نمادين خود، مي‌توانند محملي براي رمزگذاري و رمزگشايي مفاهيم وحدت آفرين نور (حقيقت واحد)  باشند و از سوي ديگر يكي از بهترين شيوه هاي درك رموز و معاني مستتر در كالبد فضاها روش شناخت نشانه هاست. از اين رو تحليل نشانه شناختي فضا و عناصر معماري مسجد امام اصفهان (نمونه موردي تحقيق)، به عنوان «محمل نور»، معرف اين مهم است كه نور منشأ وحدت و تاليف تمام زيبايي‌ها و قابليت‌هاي ادراكي - مفهومي در اين اثر است و معمار آن توانسته با دريافت وجوه كيفي جايگاه متعالي و وحدت آفرين نور و بهره گيري از وجوه نشانه (عمدتا نمادين)، اتحاد ميان جهان نوراني (معنوي) و جسماني(مادي) را به واسطه عالم مثال(خيال) ارائه دهد. رويكرد اين تحقيق كيفي، گردآوري داده‌هاي مورد نياز، به روش اسنادي و كتابخانه‌اي بوده و در سامان دهي داده ها ، ضمن استفاده از روش توصيفي، با شيوه تجزيه و تحليل تطبيقي، يافته ها مورد ارزيابي و تفسير قرار گرفته اند.