بررسي تشخص و انسان ‌وارگي خداوند

يكي از مناقشات حاد در الاهيات فلسفي بحث تشخص و عدم تشخص خداوند است. بسياري از متفكران و پژوهشگران در حوزۀ الاهيات و دين برآنند كه خداي وحدت وجودي نامتشخص و خداي اديان ابراهيمي متشخص است. مطابق اين ديدگاه، عارفان اديان ابراهيمي به اعتبار اينكه قايل به وحدت وجود هستند، به خداي نامتشخص مي‌رسند و از آن نظر كه ملتزم به دين و متعهد به كتاب‌هاي مقدس هستند، بايد به خداي متشخص معتقد باشند. ازاين‌رو آنها دائم در كشاكش بين تشخص و عدم تشخص به‌سر مي‌برند و از اين حيث بين بيانات مختلف ايشان ناسازگاري ديده مي‌شود. از سوي ديگر ادعا مي‌شود كه مطابق توصيفي كه در كتاب‌هاي مقدس از خدا شده، خداي متشخص اديان ابراهيمي داراي صفات انساني است. و اين با خداي نامتناهي وحدت وجودي و واجب‌الوجود فلسفي ناسازگار به نظر مي‌رسد. اين نوشتار دعاوي مزبور را تحليل و بررسي كرده و سرانجام با تفكيك معاني گوناگون «تشخص»، «شخص‌وارگي» و «انسان‌وارگي»، تصوير و تبييني از صفات خدا ارائه داده كه مطابق آن بين عرفان اصيل، فلسفه معتبر و دين حق در توصيفي كه از خدا مي‌كنند، سازگاري تام و يگانگي برقرار است.