امكان استقرار زيست پوسته‌هاي سيانوباكتريايي در خاك شور بستر درياچه اروميه

سابقه و هدف: شوري خاك يكي از مهم‌ترين دلايل تخريب خاك در مناطق خشك و نيمه‌خشك بوده كه كاهش پايداري‌ خاك‌دانه‌ها، حاصلخيزي خاك و توليدات گياهي، انتشار گرد و غبار و افزايش فرسايش خاك را در پي دارد. در اين بين، تلقيح ريزموجودات خاك‌زي به‌ويژه سيانوباكترها با هدف بهبود ويژگي‌هاي كمّي و كيفي خاك و نيز ويژگي‌هاي مؤثر بر مهار فرآيند فرسايش خاك در مديريت و حفاظت خاك مورد تأييد قرار گرفته است. در صورتي‌كه، تلقيح سيانوباكتر‌ها در ايجاد پوسته‌زيستي در خاك‌هاي با شوري زياد مورد توجه قرار نگرفته است. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسي امكان استقرار پوسته‌هاي زيستي در خاك شور بستر درياچه از طريق تلقيح سيانوباكترها در شرايط آزمايشگاهي برنامه‌ريزي شد.مواد و روش‌ها: نمونه‌برداري خاك بهصورت تصادفي و از 10 سانتي‌متري بالاي سطح زمين در محدوده سپرغان در غرب حاشيه درياچه اروميه در آبان 1401 برداشت و به آزمايشگاه دانشكده منابع طبيعي دانشگاه اروميه منتقل و تا قبل از انجام آزمايشها در دماي چهار درجه سلسيوس نگهداري شد. سپس سيني‌هاي آزمايشي با ابعاد 5×10×15 سانتي‌متر با خاك شور (با هدايت الكتريكي 27 دسي‌زيمنس بر متر) برداشت‌شده از بسترهاي خشك‌شده غرب درياچه اروميه پر شد. سيانوباكترهاي بومي غالب از خاك بستر درياچه جداسازي، خالص‌سازي، شناسايي (Nostoc sp. و Oscillatoria sp.) و سپس تكثير شدند. سيانوباكترها با وزن خشك 225 ميلي‌گرم به‌صورت محلول‌پاشي روي سطح خاك هر سيني (يا هر واحد آزمايشي با مساحت 0.15 مترمربع) به‌صورت يكنواخت و در سه تكرار تلقيح شد. از طرفي، در تيمار شاهد نيز اقدام به اسپري آب مقطر (بدون زيست‌توده سيانوباكترها) با سه تكرار روي سطح سيني‌ها شد. پس از 120 روز، به‌منظور ارزيابي ميزان زيست‌پوسته‌سازي سيانوباكتر‌ها، شاخص‌هاي مهم توسعه پوسته‌هاي‌زيستي خاك مانند غلظت كلروفيل آ، پلي‌ساكاريد و هم‌چنين روشنايي رنگ (L) و طيف رنگي سبز (a) سطح خاك اندازه‌گيري شد. تجزيه‎ و ‌تحليل‌‌هاي آماري داده‌ها در محيط نرم‌افزار SPSS 23 انجام شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه تلقيح سيانوباكترها بر توسعه پوسته‌هاي ‌زيستي خاك با شوري بالا اثرگذار بوده؛ به‌گونه‌اي كه تلقيح سيانوباكترها منجر به افزايش 53.92 درصدي كلروفيل آ و 24.09 درصدي ميزان پلي‌ساكاريد در خاك نسبت به تيمار شاهد شد. هم‌چنين شاخص‌هاي L و a در تيمار تلقيح‌شده نسبت به تيمار شاهد به‌ترتيب 21.80 درصد كاهش (تيره‌شدن رنگ سطح خاك) و 73.35 درصد افزايش (سبز شدن سطح خاك به‌دليل افزايش تراكم سيانوباكترها) يافت. شاخص‌هاي L و a، توانايي رشد و فعاليت سيانوباكترها در خاك‌هاي شور را تأييد كرد. نتيجه‌گيري: سيانوباكتر‌ها توانايي رشد و فعاليت در خاك‌‌ با شوري زياد را داشته و مي‌توان تلقيح سيانوباكترها را به‌عنوان راهكاري زيستي و هم‌راستا با اهداف حفاظت خاك در زيست‌پوسته‌سازي خاك‌هاي شور به‌منظور جلوگيري از گسترش فرسايش پيشنهاد نمود.