نفوذپذيري آب به داخل خاك در بخش‌هاي مختلف يك دامنه در فصول مختلف سال

سابقه و هدف: نفوذپذيري يكي از مهمترين مؤلفه‌هاي چرخه آب است كه نقش زيادي در تعيين رفتار هيدرولوژيكي خاك، ميزان توليد رواناب، ميزان رطوبت خاك براي رشد گياهان طبيعي و محصولات كشاورزي دارد. تغييرات اين مؤلفه تحت تأثير فاكتورهاي زيادي از قبيل خصوصيات بارش، خاك، نوع پوشش گياهي، كاربري اراضي، شيب اراضي و فصل سال مي‌باشد كه لازم است در هر منطقه مشخص گردد. با توجه به اينكه رفتار نقاط مختلف يك دامنه در مقابل نفوذ آب متفاوت است، هدف از اين پژوهش، بررسي تغييرات نفوذپذيري آب به داخل خاك در بخش‌هاي مختلف يك دامنه شيب‌دار در فصول مختلف سال است.مواد و روش‌ها: در اين پژوهش، يك دامنه شيب‌دار به طول تقريبي 60 متر در داخل محوطه دانشگاه كردستان انتخاب شد. سه نقطه از اين دامنه شامل نقطه بالادست با شيب صفر درصد، نقطه مياني با شيب 22 درصد و نقطه پايين‌دست با شيب 28 درصد براي استقرار استوانه‌هاي مضاعف در نظر گرفته شد. نوع بافت خاك دامنه رسي و رسي لومي و نوع پوشش گياهي آن مراتع تنك بود. اندازه‌گيري نفوذپذيري در اين سه نقطه در سه فصل پاييز، زمستان و بهار با فواصل زماني يك ماهه با استوانه مضاعف، سه بار تكرار گرديد. در حين آزمايش نفوذپذيري، رطوبت اوليه خاك و رطوبت اشباع خاك با روش گراويمتريك تعيين گرديد. داده‌هاي جمع‌آوري شده در قالب يك طرح بلوك كامل تصادفي تجزيه و تحليل شدند.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه شيب‌هاي مختلف تأثيري بر شدت نفوذپذيري اوليه، شدت نفوذپذيري متوسط و شدت نفوذپذيري نهايي نداشته است بدين معني كه ورود آب به داخل خاك در تمامي نقاط دامنه به صورت يكسان اتفاق مي‌افتد. نتايج همچنين نشان داد كه شدت نفوذپذيري اوليه و شدت نفوذپذيري متوسط در فصل پاييز به صورت معني‌داري بيشتر از فصول زمستان و بهار است در حالي كه شدت نفوذپذيري نهايي در تمام فصول يكسان مي‌باشد. بررسي‌هاي بيشتر نشان داد كه هيچگونه الگوي رفتاري خاصي از وابستگي شدت نفوذپذيري اوليه، شدت نفوذپذيري متوسط و شدت نفوذپذيري نهايي در سه نقطه دامنه و در سه فصل سال به رطوبت اوليه و اشباع خاك وجود ندارد. بحث و نتيجه‌گيري: نتايج اين پژوهش مي‌تواند اين موضوع را القاء نمايد كه نفوذپذيري در هر نقطه كاملاً وابسته به خصوصيات آن نقطه است و نمي‌توان مدل رفتاري خاصي از اين مؤلفه را به ساير نقاط تعميم داد. بنابراين لازم است كه نفوذپذيري در هر نقطه اندازه‌گيري شود و حتي در هنگام مدل‌سازي بايد كاملاً متوجه ويژگي‌هاي طبيعي آن نقطه بود.