بررسي عوامل مؤثر بر مخارج سرانه بهداشتي در پنج كلان شهر ايران

مقدمه: يكي از دغدغه ‌هاي اصلي دولت‌ها در طي سال‌هاي اخير افزايش مخارج سرانه بهداشتي بوده است كه متأثر از چندين عامل مي‌باشد. افزايش توليد ناخالص داخلي (GDP)، شاخص آلودگي هوا و انتشار دي‌اكسيد كربن (CO2) اثرات مستقيم و غيرمستقيمي بر مخارج سرانه بهداشتي داشته‌اند. افزايش GDP  مي‌تواند بهبود زندگي را به همراه داشته باشد، اما افزايش آلودگي هوا و انتشار گاز CO2  ناشي از فعاليت‌هاي توليدي بشر معمولاً باعث بروز مشكلات بهداشتي مانند بيماري‌هاي تنفسي، بيماري‌هاي قلبي و عروقي و تغييرات اقليمي مي‌شود. مشكلات بهداشتي، مخارج سرانه بهداشتي افراد را افزايش مي‌دهد. علاوه بر اين، اين هزينه‌ها تأثيرات منفي بر بهره‌وري اقتصادي جامعه دارد. بنابراين در اين پژوهش به بررسي رابطه بين آلودگي هوا و توليد ناخالص داخلي با مخارج بهداشتي در كلان شهرهاي ايران شامل تهران، شيراز، مشهد، تبريز، اصفهان و اهواز پرداخته مي‌شود .با توجه به اين‌كه از جمله عوامل مؤثر بر مخارج بهداشتي خانوارها، درآمد خانوارها و آلودگي هوا مي‌باشد، بنابراين، بررسي رابطه بين اين متغيرها مي‎تواند در پيدا كردن راهكارهايي براي ارتقاي سطح بهداشتي جامعه و حل مشكلات اقتصادي ناشي از افزايش هزينه‌هاي بهداشتي مؤثر باشد.مواد و روش‌ها: در اين پژوهش از مدل پنل ديتا براي بررسي عوامل مؤثر بر مخارج سرانه بهداشتي در 5 كلان شهر كشور استفاده شده است. دوره زماني مورد بررسي بين سال‌هاي 1390 1401 مي‌باشد. براي جلوگيري از برازش يك رگرسيون كاذب، پايايي متغيرها مورد بررسي قرار مي‌گيرد. براي انجام اين امر از آزمون لوين و لين استفاده مي‌شود. براي آزمون هم انباشتگي متغيرها در بلندمدت، از آزمون هم جمعي پدروني و همچنين براي تعيين اينكه مدل پنل است از آزمون F ليمر استفاده شده است. سپس براي تعيين اين كه مدل از نوع الگو با اثرات ثابت است يا از نوع الگو با اثرات تصادفي، آزمون هاسمن انجام مي‌شود. براي تخمين مدل از روش GMM استفاده شده است.نتايج: نتايج مدل حاكي از آن است كه افزايش توليد ناخالص داخلي (GDP)، شاخص آلودگي هوا و انتشار دي‌اكسيدكربن(CO2)  تأثير مثبت و معناداري بر افزايش مخارج سرانه بهداشتي داشته است. بدين ترتيب كه آلودگي هوا ناشي از رشد اقتصادي شهرها موجب افزايش بيماري و افزايش هزينه مراقبت‌هاي بهداشتي مي‌شود. در نتيجه، تداوم آلودگي هوا و تأمين هزينه‌هاي بهداشتي توسط دولت موجب مي‌شود بخش بيشتري از بودجه دولت به تأمين بودجه بهداشتي اختصاص يابد.بحث: يكي از مهمترين اهداف توسعه اقتصادي دستيابي به رشد اقتصادي بالاتر مي‌باشد. انتظار مي‌رود با بالا رفتن سطح توليد ناخالص، سطح بهداشتي جامعه ارتقا يابد.‌ ليكن بررسي‌ها مؤيد آن است كه با افزايش ميزان توليد ناخالص داخلي هريك از كلان شهرهاي ايران، ميزان آلودگي هوا  نيز افزايش يافته است كه اين امر سلامت مردم در اين  شهرها را به خطر انداخته و موجب افزايش هزينه‌هاي بهداشتي و افزايش تعداد مرگ و مير مردم شده است. از اين رو، به منظور كنترل مخارج سرانه مراقبت‌هاي بهداشتي در كلان شهرهاي ايران به مسؤولين پيشنهاد مي‌شود در برنامه‌ريزي‌هاي خود استفاده از تكنولوژي نوين و سبز، سرمايه‌گذاري در حمل و نقل عمومي و ارتقاي بهره‌وري انرژي و  حفظ محيط زيست را مدنظر قرار دهند. همچنين اعمال ماليات بر انتشار CO2 و تشويق به استفاده از انرژي‌هاي پاك و سبز مي‌تواند تحريك كننده اقتصادي براي تغيير رفتارهاي محيطي غيرپايدار باشد.