بررسي عوامل مؤثر بر مصرف انرژي و انتشار آلودگي: مطالعه موردي ايران

مقدمه: با توجه به اين ‌كه ايران در رده، ده كشور با بيش ترين انتشار گاز دي ‌اكسيدكربن است، پس پژوهش در اين زمينه ضرورت مي ‌يابد. هدف كشورها، رشد اقتصادي بالا همراه با انتشار آلودگي كم است. تخريب محيط ‌زيست و تغيير اقليم و آب و هوا از مشكلات همه كشورها است. عده‌اي بر اين باورند كه رشد اقتصادي منجر به تخريب محيط‌ زيست مي‌ شود و عده‌ اي ديگر اين نظريه را نمي ‌پذيرند. توسعه پايدار به اين معني است كه نسل امروز بايد نيازهاي خود را بدون به خطر انداختن نسل بعدي، فراهم سازد. امروزه كشورها براي رسيدن به توسعه پايدار مي ‌كوشند كه علاوه بر رشد اقتصادي، تخريب محيط ‌زيست را به حداقل برسانند. براي رسيدن به اين هدف، معاهده‌ هاي بين‌ المللي بين كشورهاي جهان منعقد شده است. يكي از بحث‌ هاي طولاني بين اقتصاددانان مصرف انرژي است. از يك سو به دليل رشد اقتصادي و توليد كالاها، مصرف انرژي مورد نياز است و از سوي ديگر آلودگي ناشي از مصرف اين انرژي به آلودگي محيط ‌زيست و نغيير اقليم در كشورها دامن مي‌ زند. كشور ايران به دليل اين كه يك كشور فروشنده نفت و گاز طبيعي است، پس كشوري است كه در زمينه انرژي فسيلي داراي مزيت نسبي است. با توجه به اين‌كه كشور ايران در مصرف انرژي داراي مزيت نسبي است، پس پژوهش در اين زمينه ضرورت مي‌ يابد. مصرف انرژي مي‌ تواند به انتشار بيش تر آلودگي بيانجامد.مواد و روش‌ها: اين پژوهش به بررسي عوامل مؤثر بر مصرف انرژي و انتشار آلودگي در ايران با استفاده از روش ماركوف سوييچينگ، حداقل مربعات معمولي كاملاً تعديل شده و حداقل مربعات معمولي پويا و روش يوهانسن، براي دوره زماني 2021 1994 ميلادي مي ‌پردازد. در اكثر مطالعات انجام گرفته در زمينه ارتباط مصرف انرژي با متغيرهاي عمده كلان اقتصادي، به تأثير عوامل مؤثر بر مصرف انرژي به ‌ويژه عوامل مؤثر بر مصرف انرژي و انتشار آلودگي در ايران توجه نشده است.نتايج: مطابق نتايج اين پژوهش با روش سري زماني پويا، منحني كوزنتس تأييد شد و به اين معني است كه رشد اقتصادي در ابتدا منجر به آلودگي مي ‌شود ولي در ادامه سبب كاهش آلودگي مي ‌شود. مصرف انرژي بر انتشار گاز كربنيك اثر مثبت و معني ‌داري داشته است. مطابق نتايج پژوهش، توليد ناخالص داخلي، مصرف انرژي، سرمايه گذاري مستقيم خارجي اثر مثبت و معناداري بر انتشار گاز كربنيك دارد. آزادسازي تجارت بر مصرف انرژي، از اثر آن بر محيط زيست تأثير مي ‌پذيرد. محيط زيست از سه كانال اثر مقياس، اثر تركيب و اثر تكنيك مي ‌تواند تحت تأثير آزادسازي تجاري قرار بگيرد. اثر مقياس، تغيير در رشد اقتصادي است و اثر تركيب، تغيير در ساختار اقتصاد و اثر تكنيك، تغيير در روش و فن آوري به كار گرفته شده در توليد است. مطابق نتايج، تجارت اثر منفي و معناداري بر انتشار گاز كربنيك دارد.  آزمون LR  نشان داد كه مدل غيرخطي است و از روش ماركف سوييچينگ براي برآورد مدل بهره گرفته شد.بحث: مسائل مربوط به محيط زيست از مهم‌ترين دغدغه كشورها است و ايجاد محيط زيست پاك از اهداف مهم كشورها است.  مطابق نتايج پژوهش، با استفاده از روش ماركف سوييچينگ MS ARMA(3,1,0) رابطه مثبت و معني‌ داري تجارت، توليد ناخالص داخلي و مصرف انرژي با يك وقفه بر مصرف انرژي وجود دارد. به‌ دليل اثر تركيب ايران در صنايع انرژي بر، مزيت نسبي يافته است و تجارت بر مصرف انرژي اثر مثبت و معني ‌داري دارد.