بررسي تاثير تشك كنترل فرسايش موقت و پوشش علفي بر مقدار رواناب و رسوب دامنه هاي اطراف جاده جنگلي با استفاده از شبيه سازي باران

مقدمه و هدف: حفاظت و احياء خاك هاي فاقد پوشش همراه با هدايت و دور ساختن رواناب سطحي از خاك، روشي كارآمد جهت كاهش فرسايش خاك در مناطق حساس و مستعد فرسايش است. از جمله فعاليت هاي بازدارنده فرسايش خاك حفظ پوشش گياهي طبيعي منطقه و سپس تثبيت خاك هاي لخت و فاقد پوشش به كمك روش هاي موقتي يا دائمي مي باشند. در پژوهش حاضر با هدف تثبيت موقت خاك از پوشش هاي حفاظتي نظير پارچه كنفي، كاه و كلش، خرده چوب، پوشش علفي فستوكا و سوپر جاذب نانو زئوليت به منظور كاهش ميزان رواناب و رسوب استفاده شد. مواد و روش‌ها: به منظور بررسي ميزان رواناب و رسوب در دامنه هاي اطراف جاده جنگلي واقع در جنگل آموزشي پژوهشي دارابكلا، ابتدا كرت هايي با ابعاد 50*70 سانتي متر و عمق 10 سانتي متر كه با استفاده از ورق گالوانيزه ساخته شدند، در مناطقي با شيب يكسان دامنه (شيب 3 درصدي) قرار گرفتند. سپس تشك هاي كنترل فرسايش، ساخته شده از پارچه كنفي پرشده با تيمارهايي از قبيل: خرده چوب، كاه و كلش و سوپرجاذب نانوزئوليت تهيه و جهت قرارگيري در كرت ها آماده شدند. تيمارهاي ديگر نيز كه شامل: پارچه كنفي، گونه علفي فستوكا و گونه علفي فستوكا به همراه پارچه كنفي نيز درون كرت ها قرار داده شد. سپس شبيه سازي باران به مدت 30 دقيقه با شدت 50 ميلي متر بر ساعت در آذرماه سال 1401 شبيه سازي شد. ميزان رواناب خروجي كرت ها پس از هر رخداد بارش در فواصل زماني 5 دقيقه اي با استفاده از استوانه مدرجي كه در پايين كرت ها قرار داده شده بود، اندازه گيري و ثبت شد. ميزان رسوب نيز بعد از ته نشيني رواناب و عبور از كاغذ صافي، به مدت 24 ساعت در آون، تحت دماي 105 درجه سانتي گراد، خشك و توزين شد. غلظت رسوب نيز از تقسيم ميزان رسوب بر حجم رواناب، بر حسب گرم بر ليتر، محاسبه شده است. تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از آناليز واريانس يك طرفه براي 7 تيمار انجام شد. براي مقايسه ميانگين ها از آزمون دانكن استفاده شد. همچنين از آناليز همبستگي پيرسون به منظور بررسي رابطه بين رواناب و غلظت رسوب در تيمارهاي مختلف استفاده شد. يافته‌ها: نتايج تجزيه و تحليل هاي آماري نشان داد كه بيش ترين مقدار رواناب مربوط به تيمار شاهد،  0/77 ميلي متر بر ساعت و كم ترين مقدار مربوط به تيمار كاه و كلش و گونه علفي فستوكا كه به ترتيب 0/24 و 0/27 ميلي متر بر ساعت بود. به طور كلي تيمار كاه و كلش ميزان رواناب را 69%  و تيمار گونه علفي فستوكا 64% كاهش دادند. نتايج مربوط به غلظت رسوب نيز نشان دهنده ي كاهش 63 درصدي و 52 درصدي ميزان رسوب نمونه ها نسبت به تيمار شاهد بود كه به ترتيب مربوط به تيمار پوشش كنفي و پوشش كنفي به همراه گونه فستوكا بود. نتيجه‌گيري: نتايج اين پژوهش نشان داد كه استفاده از تشك كنترل فرسايش با تركيب هاي مواد مختلف مانند كاه و كلش، نانوزئوليت و خرده چوب به همراه پوشش علفي گونه فستوكا مي تواند حجم رواناب را كاهش دهد و سبب تقليل فرسايش و هدر رفت خاك به خصوص در ترانشه هاي جاده جنگلي كه داراي خاك هاي بدون پوشش گياهي هستند شود. همچنين پوشش علفي مانند فستوكا با به تاخير انداختن ظهور رواناب، باعث افزايش نفوذپذيري آب در خاك شده و از هدررفت خاك جلوگيري مي كند. بنابراين بكارگيري اين تشك ها مي تواند سبب كاهش فرسايش خاك در اطراف جاده هاي جنگلي شود.