واكنش برخي از گياهان به آلاينده هاي نفتي موجود در خاك هاي اطراف پالايشگاه تهران

وجود هیدروكربن‌های نفتی در خاك، می‌تواند سبب بروز سمیت برای انسان‌ها و سایر موجودات زنده شده و موجبات آلودگی آب‌های زیرزمینی را نیز فراهم آورد. در روش گیاه‌پالایی جهت دست‌یابی به حداكثر كاهش غلظت این آلاینده‌ها در خاك، انجام مطالعات اولیه به منظور انتخاب گیاه مناسب الزامی است. در این پژوهش، قابلیت جوانه‌زنی و رشد هفت گونه گیاهی مختلف در دو خاك آلوده به هیدروكربن‌های نفتی ناشی از رهاسازی پسماندها و ضایعات نفتی پالایشگاه تهران (به ترتیب تیمار C1 و C2) در مقایسه با خاك غیر آلوده (تیمار Co)، جهت شناسایی گیاهان با درصد جوانه‌زنی بالا، رشد و عملكرد مناسب‌تر، مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور درصد و سرعت جوانه‌زنی بذر هر گیاه طی یك دوره 14 روزه، چگونگی رشد با ثبت تغییرات ارتفاعی هر یك از گیاهان طی دوره 8 هفته و نهایتاً عملكرد ماده خشك گیاهی در انتهای این دوره تعیین گردید. تجزیه آماری داده‌ها با استفاده از طرح آماری كرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه‌ای كاملاً تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد كه وجود هیدروكربن‌های نفتی در خاك بر جوانه‌زنی بذر گیاهان آفتابگردان، گلرنگ، اگروپایرون و شبدر بی‌اثر بود اما موجب تأخیر2 و3 روزه به ترتیب در تیمارهای C1 و C2 نسبت به تیمار Co در شروع جوانه‌زنی بذر گیاه كلزا و هم‌چنین تأخیر 4 روزه و كاهش 52 درصدی جوانه‌زنی بذر گیاه فسكیو و كاهش 32 و 56 درصدی جوانه‌زنی بذر گیاه پوكسنلیا به ترتیب برای تیمارهای C1 و C2 نسبت به تیمار Co گردید. گیاهان شبدر و كلزا، نسبت به وجود این آلاینده‌ها در خاك پایداری كمتری داشته، خشك گردیده و در نتیجه فاقد عملكرد ماده خشك گیاهی در انتهای دوره آزمایشی بودند. میزان كاهش رشد و عملكرد ماده خشك گیاهی برای گیاهان گلرنگ و آفتابگردان در تیمار C2 بیشتر از تیمار C1 بود ولی این كاهش رشد برای فسكیو و اگروپایرون، فقط در تیمار C2 نسبت به تیمار Co مشاهده شد و برای تیمار C1 نسبتاً ناچیز بود. برای گیاه پوكسنلیا نیز اختلاف معنی‌داری مبنی بر كاهش رشد و عملكرد ماده خشك گیاهی در هیچ یك از سطوح آلودگی C1 و C2 دیده نشد. بنابراین به‌نظر می‌رسد كه اگرچه وجود هیدروكربن‌های نفتی در خاك نتوانسته بر جوانه‌زنی بذر گیاهان آفتابگردان، گلرنگ، شبدر و كلزا اثر گذار باشد ولی این گیاهان فاقد رشد و عملكرد مناسب بوده و لذا جهت استفاده در مطالعات بعدی گیاه‌پالایی خاك‌های آلوده به نفت منطقه مورد مطالعه قابل توجه نیستند. این درحالی‌است كه گیاهان فسكیو، اگروپایرون و پوكسنلیا به‌سبب دوام و عملكرد ماده خشك گیاهی نسبتاً مناسب، جهت مطالعات بعدی گیاه‌پالایی خاك‌های آلوده منطقه پیشنهاد می‌گردند.