نظريه حدوث جسماني نفس در فلسفه ملاصدرا و تاثير آن بر معاد جسماني

در اين مقاله پس از طرح مساله معاد جسماني و اهميت آن، نشان داده مي شود كه تبيين ملاصدرا از معاد جسماني به شدت تحت تاثير نظريه حدوث جسماني نفس مي باشد. ملاصدرا بر اساس نظريه و با توجه به سازگاري اين اصل با اصول ديگر در معاد جسماني، با تاكيد بر مساله عينيت نتيجه مي گيرد كه گرچه همواره نفسيت نفس به تدبير بدن است، اما مقصود از اين بدن، بدن مبهم و علي البدل است. عينيت بدن اخروي با بدن دنيوي ملازم با اين نيست كه ماده دنيوي نيز در بدن اخروي لحاظ شود، بلكه بدن اخروي صورتي است بدون ماده. كليد اصلي ملاصدرا در اين تبيين، اصل حركت جوهري است كه حدوث نفس مبتني بر آن است. به عقيده ملاصدرا همه موجودات جهان مادي، متحرك به حركت جوهري هستند. نفس هم، چون در ابتداي حدوث خود مادي است متحرك به حركت جوهري مي باشد و در اين سير و حركت مانند همه كاينات به سمت غايت يعني آخرت رهسپار است. علاوه بر اصل حركت جوهري، تجرد نفس در مرتبه خيال، امكان سير نفس در عوالم سه گانه نيز با نظريه حدوث جسماني نفس در توجيه و تبيين معاد جسماني قابل تبيين است. ملاصدرا در اين تبيين موفق به اثبات بدن برزخي شده، ولي در اثبات بدن اخروي با اشكالات زيادي مواجه است. اين اشكالات موجب نمي شود كه به تفكيك حوزه ايمان و عقل در معاد جسماني قايل شويم، بلكه همچنان مي توان با مباني عقلي و فلسفي به اثبات معاد جسماني پرداخت، چنانكه حكيم زنوزي و علامه طباطبايي درصدد اين هستند.