عينيت مفهومي‌ اوصاف الهي در فلسفه ابن‌سينا

Conceptual Objectivity of Divine Attributes in Ibn sinaʹs philosophy

ابن‌سينا هم‌چون ديگر حكماي مسلمان، به عينيت حقيقت اوصاف خداوند اعتقاد دارد. نقطه افتراق او از غالب حكما در آن است كه وي به عينيت اوصاف الهي در مقام مفهوم نيز قائل است؛ حال آن ‌كه ديگران اين مفاهيم اوصاف الهي را متكثر و مختلف مي‌دانند. برخي بر اثر سوء ‌فهم، ابن‌سينا را در اين ‌باره به مغالطه مفهوم و مصداق متهم ساخته‌اند. اما اين نظريه با توجه به مباني او قابل پذيرش است؛ زيرا ابن‌سينا انتزاع مفاهيم متعدد را از امري كه هيچ نحوه كثرتي ـ حتي از جهت حيثيت ـ ندارد، غيرممكن مي‌داند؛ از سوي ديگر با عنايت به شرايط خاص وجود واجب كه او را موجودي متمايز از ديگران كرده است، مفهوم حاكي از اوصاف واجب، امري متمايز از مفهوم حاكي از اوصاف ممكنات است؛ به نحوي كه مفاهيم حاكي از اوصاف واجب، امري واحد است؛ حال آن كه مفاهيم حاكي از اوصاف ممكن، مختلف و متفاوت است.

Like other Muslim philosophers, Ibn Sina believes in the objective truth of Godʹs attributes. His point of difference from most philosophers lies in the fact that he believes in the divine attributes at level of conception; nevertheless other philosophers regard the concepts of divine attributes as concepts that are based on multiplicity and different from each other. Some people as a result of misunderstanding have accused Ibn Sina of confusing concept and denotation. But this theory given his principles is acceptable, because Ibn Sina regards the abstraction of multiple concepts from a fact that has no mode of multiplicity-even as regards its status- as impossible. On the other hand, given the particular condition of necessary being which makes him a distinct being from other beings, concept implying the attributes of being is a fact distinct from a concept which denotes to the attributes of possible beings, whereas a concept denoting the attributes of possible being is different.