پژوهشي درباره نقشِ اجتهاد در تشخيص موضوعات اَحكام

پژوهشي درباره نقشِ اجتهاد در تشخيص موضوعات اَحكام

در فرايند استنباط احكام شرعي، همان گونه كه بحث از حكم ضروري است، بحث و بررسي راجع به «معروضِ يا موضوع حكم» و آنچه در تعيين اين معروض، دخالت دارد نيز اجتناب ناپذير است. موضوعات احكام، داراي تنوّع خاصي است و عوامل مختلفي در تشخيص آنها تأثير گذار است. از ميان اين عوامل، «اجتهاد» بحثهاي دامنه داري برانگيخته است. در پژوهش حاضر نقش و ميزان تأثير اين عامل در تشخيص موضوعات احكام در دو حوزة شناساييِ مفهومي و مصداق يابي به بحث كشيده شده است. اين نقش در شناسايي مفهومي نيز در سه بخش موضوعات صِرفه، مستَنبطة شرعي و مستَنبطة عرفي دنبال شده است. از اين سه مورد، اجتهاد، تنها در موضوعات مستنطبه شرعي دخيل است. در موضوعات عرفي، گرچه اجتهاد مصطلح نقشي انحصاري ندارد ولي اظهار نظر فقيه به صورت جزيي، مُجاز و حتّي در مواردي لازم است. در سوي ديگر اجتهادِ اصطلاحي را نمي‌توان عاملي مؤثّر در مرحلة مصداق يابي(تشخيص موضوعات خارجي) تلقّي كرد.

In the process of inferring legal rulings, as discussion about the ruling is essential, the discussion and examination of the "object of ruling" and what is involved in determining this object is also indispensable. The objects of rulings are specially varied and various elements are effective in their discernment. Among these elements, ijtahad (legal reasoning) has prompted widespread discussions. In the present research the role and degree of the impact of these elements on the discernment of the objects of rulings are discussed in two fields of conceptual discerning and proving applicability. This role in conceptual discerning is also followed up in three sections of plain, legally implied, and conventionally implied issues (questions). Of these three instances, ijtahad is involved only in legally implied issues. Concerning conventional topics, although the commonly used ijtahad is not exclusively involved, the juristʹs expression of opinion is partially permissible and in some cases even essential. On the other hand, the commonly used ijtahad can not be regarded as an effective element in the stage of proving applicability (discernment of external issues).