حقيقت تشكيكى وحى در هندسه حكمت متعاليه

The Gradational Essence of Revelation in the Geometry of the Transcendental Philosophy

ملّاصدرا به عنوان متفكرى جامع‏نگر، رويكردهاى فلسفى، عرفانى، و كلامى گوناگونى را در باب چيستى وحى بررسى كرده و كوشيده است تا عناصر مختلف انديشه متفكّران پيش از خود را در نگاه معرفتى‏اش هضم كند. از اين‏رو، در آثار گوناگون صدرالمتألّهين، سه رويكرد قابل مشاهده است كه وى براى وحدت‏بخشى و جامعيت، به سمت حلّ تعارضات اين رويكردها حركت مى‏كند. نويسندگان در اين مقاله تلاش مى‏كنند نشان دهند كه ملّاصدرا رويكردهاى مختلف و مبانى متنوّع را در هندسه حكمت متعاليه به يكديگر مى‏پيوند تا مشخّص شود كه رابطه وحيانى و حقيقت وحى، به جاى آنكه حقيقتى ماهوى باشد، حقيقتى وجودى است. و به تبع، وجودى بودن است كه در مراتب مختلف هستى قابل تشكيك است و در بستر مراتب هستى، از قرآن امرى تا فرقان خلقى، سيّاليت و تدرّج دارد. اين وحى‏شناسىْ قرآن‏شناسى خاصّى را براى ملّاصدرا به ارمغان مى‏آورد كه رنگ‏وبوى وجودى دارد. توجه به مراتب و ابعاد مختلف حقيقت وحى، نظرگاه او را از فروكاهش‏گرايى به يكى از ساحت‏هاى معرفتى وحى نظير كلام لفظى، معرفت عقلانى، و... مصون مى‏دارد.

Mulla Sadra as a comprehensive thinker, reviews various philosophical, theological, and mystical approaches to the problem of revelation and its essence, and tries to assimilate all the different elements in his predecessorsʹ interpretations into his own epistemological view in this regard. This is why one encounters three approaches in Sadr al-Mutaʹallihinʹs various works that he works toward their unification and solving their inconsistencies. The authors in this article try to show that Mullah Sadra connects different approaches with diverse foundations into the geometry of his Transcendental Philosophy in order to argue for the idea that the essence of revelation is an existential fact, rather than a quiddity. As a result, it has a gradational character which begins with the Imperative Qurʹan (Qurʹan Amri) and ends with the Created Furqan (Furqan Khalqi). Such an understanding of revelation brings with it a special understanding of the Qurʹan with an existential flavor. His attention to diverse levels and dimensions of revelation has prevented him from falling prey to reductionism by reducing revelation to one of its features, such as its verbal discourse or rational understanding.