تاملي در مشروعيت اجبار در تربيت ديني

The Legitimacy of Coercion in Religious Education

چكيده براي تربيت ديني در محيط خانواده، از شيوه‌هاي گوناگوني مي‌توان استفاده كرد، اما اينكه كدام ‌يك از اين شيوه‌ها «مفيد» و «موثر» است، مسيله‌اي است كه بر اساس مطالعات تجربي قابل تحقيق و بررسي است، ولي اينكه كدام ‌يك از آنها شرعاً «جايز» است. مسيله‌اي «فقهي» بوده و بر اساس تحقيق در منابع اسلامي، قابل پاسخ است. اين مقاله از نگاه فقهي، به طرح دو ديدگاه در جواز استفاده از «اجبار» براي مقيد كردن اعضاي خانواده به رعايت موازين اخلاقي و شرعي پرداخته است. مبناي نظري اين مقاله، قلمرو امر به معروف و نهي از منكر است و صرفاً بر اساس اين مبنا، به تحليل موضوع پرداخته شده است. اين مقاله با نقد مستندهاي نظريه‌اي كه اجبار را در محيط خانواده، مشروع مي‌داند، تاكيد مي‌كند كه مسيوليت مهم «حفظ ايمان و اخلاق» در خانواده را با روش‌هاي قهرآميز و خشونت‌بار «نبايد» دنبال كرد، اين شيوه‌ها با صرف نظر از اينكه مفيد و موثر نيست، از نظر فقهي نيز نمي‌توان از مشروعيت آنها دفاع كرد. واژه‌هاي كليدي: خانواده، امر به معروف و نهي از منكر، اجبار، اختيار، تربيت ديني.

Different methods can be used for religious education in a family environment. In order for a person to find out which method is useful and effective, he should conduct a research into it through experimental studies. When it comes to the permissibility of the method, it is a jurisprudential issue that is answered and dealt with in Islamic sources. This article aims to study two perspectives from a jurisprudential point of view on the permissibility of resorting to "coercion" to make family members adhere to moral standards and religious rules. The theoretical foundation of this article is the domain of amr bil maʹruf wan-nahy anil munkar (enjoining good and forbidding from evil) and it studies the subject matter only on this basis. This article criticizes the theoretical foundations of the theory that considers coercion in a family environment as legitimate. The article stresses that the important responsibility of "faith protection" and "adherence to moral standards" in a family ought not to be discharged through violent means. Such means and methods are not only ineffective and useless but their legitimacy cannot also be derived from the Islamic jurisprudence.